Του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη
Από τον Οιδίποδα τύραννο του Σοφοκλή, στον Άμλετ του Σαίξπηρ και από εκεί στους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι, η ιστορία όχι μόνο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αλλά ολόκληρου του πολιτισμού, βρίθει παραδειγμάτων πατροκτονίας, κυριολεκτικών ή συμβολικών.
Αν πιστέψουμε την ερμηνεία της ψυχαναλυτικής σχολής του Ζ. Φρόιντ, η πατροκτονία είναι αναγκαίο στάδιο στην εξέλιξη του ανθρώπου, στην πορεία του προς την ενηλικίωση, αφού διαπράττοντας συμβολικά αυτό το «έγκλημα» απαλλάσσεται από τη βαριά σκιά του προπάτορα και χαρτογραφεί την δική του πορεία στο βίο.
Υπ’ αυτή την έννοια, ο σημερινός πρωθυπουργός αποτελεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίπτωση, αφού η ιστορία τον έφερε στη θέση εκείνη, όπου θα πρέπει να κατεδαφίσει το κοινωνικό οικοδόμημα που θεμελίωσε και έχτισε ο πατέρας του, αρχής γενομένης με την έλευση της πολυπόθητης, το 1981, «Αλλαγής».
Η κατάλυση του κοινωνικού συμβολαίου της «Αλλαγής», το οποίο η οικονομική ελίτ της χώρας συνυπέργαψε με την ελληνική κοινωνία ως προς τους όρους της ανακατανομής, κυρίως, του πλούτου, είναι η ληξιαρχική πράξη θανάτου που υπογράφτηκε από τον διάδοχο του τότε πρωθυπουργού.
Μεγαλωμένος σε πολιτική οικογένεια με βαρύ όνομα, η οποία «προσέφερε» στη χώρα τρεις γενιές πρωθυπουργών, ο σημερινός κυβερνήτης της Ελλάδας, εισήλθε νέος στην πολιτική κονίστρα κάτω από την βαριά σκιά του λαοπρόβλητου πατέρα του, ο οποίος συγκέντρωνε θηριώδη ποσοστά δημοφιλίας στην εποχή του.
Πολιτικά ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου ανδρώθηκε την εποχή όπου η εισροή ευρωπαϊκών ενισχύσεων ήταν τεράστια, ο δανεισμός της χώρας γίνονταν απρόσκοπτα, η δημιουργία νέων τζακιών, στην οποία πρωτοστάτησε ο ίδιος, έκανε τα πρώτα της βήματα και ο λαός απολάμβανε τη δάνεια και επιδοτούμενη εξ Εσπερίας ευημερία του. Μερικές δειλές προσπάθειες που έκανε να διαφοροποιηθεί από τον πατέρα του κατέληξαν στην αποπομπή και τον παραμερισμό του. Η επάνοδος του όμως ήταν θριαμβευτική όταν εκφωνούσε τον επικήδειο του πατέρα του, αρχίζοντας με τη φράση «Τα ‘μαθες πατέρα;».
Γαλουχημένος μέσα στην καμαρίλα του ΠΑΣΟΚ, γρήγορα αντιλήφθηκε ότι η άνοδος του, στην εξουσία, περνούσε μέσα από την ανάπτυξη των σχέσεων του με τον πατριό του, γι’ αυτό και τάχθηκε αναφανδόν υπέρ του Κώστα Σημίτη στο παίγνιο της διαδοχής. Εκείνος, στοργικά τον αντάμειψε με τη θέση του υπουργού επί των Εξωτερικών και στη συνέχεια του παρέδωσε το δαχτυλίδι της διαδοχής, αφού ήταν ο μόνος γνήσιος πορφυρογέννητος με στόφα και αξιώσεις ηγέτη, απ’ όλα τα υπόλοιπα προβεβλημένα στελέχη της παράταξης, στην όχι και τόσο μακρινή εποχή, στις αρχές του 21ου αιώνα.
Πέραν των αυτονόητων, η σχέση αυτή του Γεωργίου Α. Παπανδρέου με τον Κώστα Σημίτη, του προσέφερε και μια σπάνια ευκαιρία να προπονηθεί στην πατροκτονία, αφού «δολοφόνησε» πολιτικά τον πατριό του, Κώστα Σημίτη, με τρόπο αριστοτεχνικό λίγα χρόνια αργότερα, αποκτώντας έτσι την εμπειρία του «εγκλήματος – λύτρωσης».
Σήμερα, ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου, συστηματικά και μεθοδικά διαλύει το πατρικό κληροδότημα, είτε εξ ανάγκης, είτε εκ πεποιθήσεως και τίποτα πια δε θυμίζει την παλιά καλή εποχή. Σε προσωπικό επίπεδο, αναμφίβολα, ο άνθρωπος αυτός, ο οποίος βρέθηκε στη θέση του ηγέτης της εποχής όπου το παλιό πεθαίνει αργά και βασανιστικά και το καινούριο δεν έχει γεννηθεί ακόμη, σίγουρα θα αντιμετωπίζει πολλά διλήμματα. Η μέχρι στιγμής πολιτεία του πάντως, δείχνει πως δεν έχει αντιληφθεί την κρισιμότητα των στιγμών, οι αβελτηρίες της κυβέρνησής του, τα παλαιοκομματικά τερτίπια των υπουργών του, η μπιζιμπόντικη συμπεριφορά των ηγετικών στελεχών του κόμματος του, δείχνουν πως το «έγκλημα – λύτρωση» της πατροκτονίας μπορεί να έχει συντελεστεί, οι συντελεστές του όμως δεν έχουν ενηλικιωθεί και εξακολουθούν να φέρονται ως ανώριμοι ανήλικοι στην καλύτερη περίπτωση, και ως κουτοπόνηροι ανατολίτες φύλαρχοι, στη χειρότερη. Έλα όμως που οι δανειστές μας, προερχόμενοι από καλβινιστικές χώρες, δεν αντιλαμβάνονται αυτά τα τερτίπια.
Ο τρόπος που ο σημερινός πρωθυπουργός χειρίζεται την κρίσιμη κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική κοινωνία, προδίδει αμηχανία, αδεξιότητα και, κυρίως, ατολμία. Δείχνει προσκολλημένος στο παρελθόν, ενώ λοξοκοιτάζει προς το μέλλον, ταλαντευόμενος ανάμεσα στις επιταγές των δανειστών και τις πιέσεις των συντεχνιών, προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο, μόνο που αυτός έχει εκπνεύσει προ πολλού.
Συνεπώς, πέραν της πατροκτονίας, ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου, μοιραία, θα πρέπει να διαπράξει και το «έγκλημα» της παιδοκτονίας, αφού ο ισχυρότερος παράγοντας αντίδρασης στην πολιτική του, είναι το κομματικό δημιούργημα του πατέρα του, το ίδιο του το κόμμα, το οποίο είναι το εργαστήριο παραγωγής κρατικοδίαιτων στελεχών, επιχειρηματιών και προπαγανδιστών. Είναι το κόμμα εκείνο, τα μέλη και τα στελέχη του οποίου, αντιδρούν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στις μεγάλες, κρίσιμες και σημαντικές αλλαγές, στις οποίες θα πρέπει να προχωρήσει η ελληνική κοινωνία, αν θέλει να προχωρήσει, επώδυνα είναι η αλήθεια, προς το μέλλον ή αν θα παραμείνει μια βαλκανική επαρχία ξεχασμένη από θεούς και ανθρώπους.
Όλα τα παραπάνω, σε προσωπικό επίπεδο, με κάνουν να βλέπω με συμπαθητική ματιά τον Γεώργιο Α. Παπανδρέου και τον Γολγοθά που ανεβαίνει. Στην πολιτική όμως και, κυρίως, στην ιστορία, ελάχιστη σημασία έχουν οι προσωπικές συμπάθειες και αντιπάθειες. Εν προκειμένω το ζήτημα είναι η αποτελεσματικότητα του ηγέτη. Εδώ και δύο, σχεδόν, χρόνια όμως, αυτή την αποτελεσματικότητα δεν την βλέπουμε, δεν την αντιλαμβανόμαστε. Η ελληνική κοινωνία βιώνει έναν μακρύ και βασανιστικό επιθανάτιο ρόγχο, η ελπίδα είναι μια λέξη που έχει χαθεί από το λεξιλόγιο των ανθρώπων και το χαμόγελο είναι κάτι που φαίνεται μόνο σε παλιές φωτογραφίες. Πολύ φοβάμαι λοιπόν ότι στην περίπτωση του σημερινού πρωθυπουργού «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά» και ότι η «πατροκτονία» δεν οδηγεί οπωσδήποτε στην ενηλικίωση της ελληνικής κοινωνίας, αλλά ούτε και του ιδίου.
mySatellite 