Η έκθεση ΠΟΡΤΕΡ: Το ΔΝΤ του 1947

Μεγάλη γοητεία μου ασκούν κείμενα που έρχονται από το παρελθόν, έχουν όμως αντίκρυσμα και στο σήμερα. Κι αυτή η γοητεία ενισχύεται όταν το περιεχόμενο των κειμένων αφήνει μια ευχάριστη επίγευση για τα τωρινά, μια ελπίδα. Πολλές φορές όμως, αντί να γοητεύουν, απογοητεύουν, όταν δηλαδή φανερώνουν ακατάπαυστα κακώς κείμενα σ’ αυτόν τον τόπο ή σου προκαλούν μια δυσθυμία, καθώς βλέπεις ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει προς το καλύτερο ή – πόσω μάλλον – όταν τα στραβά της Ιστορίας επαναλαμβάνονται δίχως τα παθήματα να έχουν γίνει μαθήματα. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει ένα κείμενο από το πρόσφατο παρελθόν, από μια ταραγμένη περίοδο που προκάλεσε φοβερά πάθη στους Έλληνες και ίσως μόνο οι τωρινές γενιές να φαίνονται έτοιμες να τα αφήσουν πίσω: στην περίοδο του εμφυλίου 1946 – 1949.

Μετά τη λήξη του β’ παγκοσμίου πολέμου, οι νικήτριες Δυνάμεις μοίρασαν τον κόσμο. Η Ελλάδα σύρθηκε στο άρμα της Μ. Βρεττανίας του Τσώρτσιλ. Αρχές του 1947 όμως, κι ενώ μαίνεται ο εμφύλιος, καταφθάνει στην Αθήνα ο Πωλ Πόρτερ, επικεφαλής της Αποστολής Οικονομικής Έρευνας, απεσταλμένος του αμερικανού προέδρου Τρούμαν, ως προάγγελος της αλλαγής φρουράς: από τον βρεττανικό έλεγχο, θα περνούσαμε στον αμερικάνικο. Μάλιστα, στην κυβέρνηση που σχηματίζεται, μετέχει για πρώτη φορά ως Υπουργός Εργασίας, ο Κ. Καραμανλής.

Η αποστολή του Πόρτερ ήταν να ελέγξει κατά πόσο θα σύμφερε στις ΗΠΑ μια επέμβαση (στρατιωτική – οικονομική) στην Ελλάδα. Μέσα σε δυο μήνες (28 Μαρτίου 1947), ο Πόρτερ κατέθεσε την έκθεσή του στη Βουλή των ΗΠΑ, την οποία δημοσίευσε λίγο αργότερα, τον Μάιο, η αθηναϊκή εφημερίδα Ελευθερία. Αυτή η έκθεση είναι το εν λόγω κείμενο, από το οποίο παραθέτω κάποια αποσπάσματα:
«Υπάρχει μεγάλη ανομοιομορφία εις το βιοτικόν έπίπεδον και τα εισοδήματα ανά την Ελλάδα. Οι κερδίζοντες, δηλαδή οι βιομήχανοι, οι έμποροι, οι κερδοσκόποι και οι μαυραγορίται, διάγουν εν πλούτω και χλιδή, το πρόβλημα δε αυτό ουδεμία κυβέρνησις το αντιμετώπισεν αποτελεσματικώς. Εν τω μεταξύ αι λαϊκαί μάζαι περνούν μίαν αθλίαν ζωή. Οι κερδίζοντες είναι σχετικώς ολίγοι τον αριθμόν και ο συνολικός πλούτος των, περιερχόμενος εις το σύνολον του πληθυσμού θα επέφερεν ελάχιστην βελτίωσιν των γενικών συνθηκών διαβιώ­σεως. Αλλ’ ο πολυτελής τρόπος ζωής των εν μέσω της πτώχειας, συντείνει εις το να εξοργίζη τας μάζας και να υπογραμμίζη την δυστυχίαν των πτωχών.

Υπάρχει εις την χώραν σημαντικόν ποσοστόν συγκεκαλυμμένης ανεργίας, δεδομένου ότι τα 20% του πληθυσμού χρησιμοποιούνται υπό του κράτους ή εξαρτώνται εξ αυτού. Τα χαμηλότατα επίπεδα ζωής των δημοσίων υπαλ­λήλων, των συνταξιούχων και των άλλων μισθοβιώτων αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα, ο οποίος συμβάλλει εις την πολιτικήν και κοινωνικήν έντασιν που χαρακτηρίζει σήμερον την Ελλάδα.

Ουδέν μέτρον ελήφθη από της απελευθερώσεως δια να δοθή χρήσιμος εργασία εις τους δυναμένους να εργασθούν από το ευρύ αυτό στρώμα του πληθυσμού.

… Δύο και ήμισυ έτη μετά την απελευθέρωσιν η Ελλάς ευρίσκεται εις μί­αν κατάστασιν νεκρώσεως παρά την ουσιαστικήν εξωτερικήν βοήθειαν και την αρμοδίαν εξωτερικήν καθοδήγησιν.

… Σημαντικά ποσά ξένου συναλλάγματος εσπαταλήθησαν κατά το παρελθόν έτος [1946] εις εισαγωγάς ειδών πολυτελείας, εις πώλησιν χρυσών λιρών από το κράτος και εις πράξεις επί του νομίσματος εις την μαύρην  αγοράν.»

Πιο ανεπίσημα ο Πωλ Πόρτερ δημοσίευε στο αμερικανικό περιοδικό Κόλιερς (Σεπτέμβριος 1947) τις εντυπώσεις του από την Ελλάδα ως εξής (Σπ. θεοδωρόπουλου, Απ’ το δόγμα Τρούμαν στο δόγμα Χούντα, Αθήνα Ι 977, σελ. 64-65):

«Απ’ ό, τι μπόρεσα να διαπιστώσω, η κυβέρνηση δεν έχει καμιάν άλλη πολιτική πρακτική από το να ζητάει συνέχεια ξένη βοήθεια για να διατηρεί την εξουσία της και να διασώζει συνέχεια τα προνόμια μιας μικρής κλίκας εμπό­ρων και τραπεζιτών, οι οποίοι αποτελούν την αόρατη εξουσία στην Ελλάδα.

Η κλίκα αυτή είναι αποφασισμένη να υπερασπίσει με κάθε μέσο τα οικονομικά της συμφέροντα και δεν ενδιαφέρεται καθόλου για το τι μπορεί να στοιχίσει αυτό στην οικονομία της χώρας. Τα μέλη αυτής της κλίκας επιθυμούν να διατηρήσουν άθικτο ένα φορολογικό σύστημα που τους ευνοεί, με αληθινά σκανδαλώδη τρόπο. Αντιτίθενται στον έλεγχο συναλλάγματος, γιατί αυτό θα τους εμποδίσει να εξάγουν τα κέρδη τους στις τράπεζες του Καΐρου και της Αργεντινής. Δεν διανοήθηκαν ποτέ να επενδύσουν τα κέρδη τους στη δική τους χώρα για να βοηθήσουν στην αναστήλωση της εθνικής οικονομίας.

Τα συμφέροντα των εφοπλιστών προστατεύονται επίσης με σκανδαλώδη τρόπο. Η ελληνική εμπορική ναυτιλία ανθεί στην εποχή μας και οι εφοπλιστές κερδίζουν τεράστια ποσά, αλλά το χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος δεν αποκομίζει κανένα όφελος απ’ αυτό. Οι μισθοί των ναυτικών γυρίζουν στην Ελλάδα, αλλά οι εφοπλιστές ασφαλίζουν το μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους στις ξένες χώρες.

…Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι άνθρωποι πολύ ευχαριστημένοι, που μιλάνε πολύ καλά τ’ αγγλικά. Είναι πάντοτε πρόθυμοι, όταν πρόκειται να εξυπηρετήσουν την αμερικανική αποστολή για τα δικά τους συμφέροντα. Θυμάμαι ακόμα ένα από τα πιο επίσημα γεύματα ενός από τους σημαντικότερους τραπεζίτες, που με είχε καλέσει στη βίλα του των Αθηνών. Είχε τρεις σερβιτόρους με λιβρέα, μια ποικιλία απ’ τα πιο φίνα κρασιά και φαγητά διάφορα, περίφημα γαρνιρισμένα. Κατά τη διάρκεια του γεύματος, ένας από τους αντιπροσώπους της κλίκας που ανέφερα άρχισε να εξυμνεί τις ομορφιές της ζωής κοντά στη θάλασσα, καθώς και τις χαρές των αριστοκρατικών σπορ.

Η αντίθεση ανάμεσα στο γεύμα αυτό και στα παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα στους δρόμους της Αθήνας είναι πραγματικά τρομερή…».

Ο Πωλ Πόρτερ τελικά έδωσε το πράσινο φως στις ΗΠΑ να προχωρήσουν. Και πράγματι, από τα μέσα Φεβρουαρίου του ’47 ως την πρωταπριλιά του έτους, πραγματοποιήθηκε η «αλλαγή φρουράς» στον δύστυχο τόπο. Τα αγγλικά χέρια έγιναν αμερικάνικα και προσέφεραν μεγάλη οικονομική βοήθεια με το γνωστό δόγμα Τρούμαν, που αναγγέλθηκε στις 12 Μαρτίου 1947. Ο Πόρτερ όμως, προσέθεσε στην έκθεσή του και κάποιες προτάσεις για να γίνει εφικτή η επιτυχημένη επέμβαση των αμερικανών στην Ελλάδα:

«Ένας τρόπος αντιμετωπίσεως των προβλημάτων θα ήτο να υπάρξουν, εκτός από μίαν συμβουλευτικήν αποστολήν αντιπροσωπεύουσαν τας Ηνωμένας Πολιτείας, αρκετοί Αμερικανοί και άλλοι ξένοι τεχνικοί, χρησιμοποιούμενοι ως άτομα από την ελληνικήν κυβέρνησιν εις επικαίρους κρατικάς θέσεις (…καί­ριας εκτελεστικάς θέσεις).

Πρέπει να εγκατασταθή Διεύθυνση Εξωτερικού Εμπορίου υπό την αρχηγίαν ξένου τεχνικού…

Η Αμερικανική Αποστολή πρέπει να δύναται να εξασφαλίζη δια διαφόρων τρόπων ότι γίνεται η καλύτερα δυνατή χρήση της αμερικανικής βοηθείας. Θα πρέπει να έχη την εξουσίαν ως τελευταίον μέτρον να διακόπτη ή να περιορίζη την οικονομικήν βοήθειαν όχι μόνο γενικώς, αλλά και εις την περίπτω­σιν οιουδήποτε σχεδίου ή ενεργείας, οσάκις καθίσταται προφανές ότι οι όροι της βοηθείας δεν ετηρήθησαν.

Η Αμερικανική Αποστολή θα πρέπει να συμμετέχη εις την ανάπτυξιν της πολιτικής εσόδων και εξόδων (της ελληνικής κυβερνήσεως). Θα απαιτηθή η εκ μέρους της έγκρισις του προϋπολογισμού πριν ούτος τεθή εν ισχύι.

Το πρόγραμμα εισαγωγών το όποιον θα ετοιμάζεται υπό την επίβλεψιν τής Διευθύνσεως Εξωτερικού Εμπορίου θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνον μετά την έγκρισιν υπό τής αποστολής.»

Τα σχόλια περισσεύουν. Μια προσεκτική ανάγνωση αυτών των παραγράφων αρκεί για να δούμε τις ομοιότητες με τη σημερινή κατάσταση, που κι αυτή, όπως και τότε, έχει δημιουργηθεί ερήμην των μικρών λαών, έρμαιων στα παιχνίδια και τα συμφέροντα των μεγάλων. Η Ιστορία κάνει κύκλους κι εμείς περί άλλα τυρβάζουμε, ρίχνοντας τις ευθύνες σε μισθωτούς, μικρομεσαίους και συνταξιούχους, όταν οι απαντήσεις για όλα έρχονται μέσα από τα ίδια τα παθήματά μας. Όμως, επειδή ο άνθρωπος, και δη ο Έλληνας, ξεχνάει εύκολα, για αυτό και το τομάρι μας γίνεται για άλλη μια φορά λάστιχο στις μεθοδεύσεις των ίδιων και των ίδιων, εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα…

alithinapsemata.gr