Ο Ελληνισμός του Πόντου, πολιτισμός και Γενοκτονία

19 Μαΐου, Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, ένα τραγικό γεγονός, το οποίο -ομολογουμένως- με αρκετή καθυστέρηση η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα στις 24 Φεβρουαρίου 1994.

Ένα γεγονός, το οποίο κάποιοι σήμερα προσπαθούν να μας πείσουν πως ποτέ δεν έγινε (λέγε με και Θάλεια Δραγώνα, ειδική γραμματέα υπουργείου Παιδείας κτλ.) και κάποιοι άλλοι (λέγε με GAP και ξωτική Αννούλα) επιχειρούν να περάσουν επιδερμικά στο πλαίσιο της νέας ελληνοτουρκικής προσέγγισης, που επιβάλλει να απαλειφθούν λέξεις, φράσεις, γεγονότα, που -όπως λένε- διαιωνίζουν το μίσος μεταξύ των δύο λαών, τουρκικού και ελληνικού.

Τώρα από πότε η Ιστορία, που αποτελεί μια καταγραφή των γεγονότων και της αληθείας, το παρελθόν και τη συνείδηση ενός λαού, μεταφράζεται σε… μίσος, αυτό μόνον οι «κάποιοι» μπορούν να το εξηγήσουν. Προσωπικά αδυνατώ…

Στο παρακάτω κείμενο γίνεται μια καταγραφή της Ιστορίας του Ελληνισμού του Πόντου και της εκκαθάρισής του. Τα συμπεράσματα δικά σας…

Η Ιστορία ξεκινάει από το… μύθο

Η ιστορία του Ελληνισμού του Εύξεινου Πόντου ξεκινά από το μύθο. Από τότε, δηλαδή, που ο Φρίξος και η Έλλη ταξίδεψαν πάνω στο χρυσόμαλλο δέρας για να αποφύγουν τη θυσία τους από τους θεούς του Ολύμπου. Η συνέχεια γνωστή, η Έλλη πέφτει στη θάλασσα (Ελλήσποντος) και ο Φρίξος…

…με την άφιξή του στην Κολχίδα αναθέτει τη φύλαξη του πολύτιμου δέρατος στο βασιλιά Αιήτη. Η αργοναυτική εκστρατεία με τον Ιάσονα και πλήρωμα ήρωες απ’ όλες τις ελληνικές πόλεις αποτέλεσε την προσπάθεια για την απόκτηση του χρυσόμαλλου δέρατος και την απόπειρα για εποικισμό της περιοχής, που αρχίζει αμέσως μετά τον Τρωικό Πόλεμο, το 1100 π.Χ.

Οι ελληνικές αποικίες

Η Μίλητος είναι η πρώτη πόλη της Ιωνίας που επικοινωνεί με τον Εύξεινο Πόντο, δημιουργώντας αποικίες οι οποίες σύντομα μετεξελίχθηκαν σε σημαντικές πόλεις. Η Σινώπη (ιδρύθηκε το 785 π.Χ), η Τραπεζούντα (756 π.Χ), η Κερασούντα (700 π.Χ), η Αμισός (Σαμψούντα-600 π.Χ), αλλά και η Οδησσός, το Παντικάπαιον, η Διοσκούρια (Σοχούμι), η Πιτιούντα, η Αρχαιόπολις είναι μερικές από αυτές.

Βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδος

Στη βυζαντινή περίοδο, όπου και αναπτύσσεται η ελληνική ταυτότητα, ο Εύξεινος Πόντος συνεχίζει να αποτελεί το χώρο όπου υπάρχουν αντιπαραθέσεις της αυτοκρατορίας με τους Άραβες, τους Πέρσες, τους Τούρκους, τους Σελτζούκους αλλά και την αναδυόμενη Ρωσία.

Με την κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους το 1204 δημιουργείται η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από τους Κομνηνούς.

Οι Οθωμανοί ταύτισαν τον Εύξεινο Πόντο με τα πιο σημαντικά τους συμφέροντα, καθώς προσέφερε ασφάλεια και επιπλέον ήταν ο χώρος σύνδεσης με τους πόρους του Καυκάσου και της Κασπίας. Η Ρωσία θα κυριαρχήσει στην περιοχήμ μετά το ρωσοτουρκικό πόλεμο και τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774).

Τότε, οι Έλληνες της περιοχής ανακτούν την πίστη τους και συμμετέχουν στη Φιλική Εταιρεία, η οποία ξεκινά στην Οδησσό με αρχηγό το γόνο μιας διακεκριμένης ποντιακής οικογενείας, τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.

Η αναγέννηση των Ποντίων

Από το 1100 π.Χ. έως το 1923 μ.Χ. ο Ελληνισμός του Πόντου υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα τμήματα του έθνους. Σ΄ όλη τη διάρκεια της παρουσίας των Ελλήνων στην περιοχή αναδείχθηκαν σπουδαίες μορφές, όπως, π.χ., ο Διογένης, ο Ηρακλείδης ο πολιτικός, ο Διίφιλος, ο Στράβωνας, οι Καρατζάδες, οι Μουρούζηδες, οι Γαβράδες, οι Υψηλάντηδες, ο Πασσαλίδης, ο Καπετανίδης, ο Κωνσταντινίδης, ο Καπετάν Ευκλείδης και τόσοι άλλοι.

Η οικονομική ανάκαμψη του Ποντιακού Ελληνισμού συνδυάστηκε με τη δημογραφική άνοδο. Ενδεικτικά:

• 1865 οι Έλληνες του Πόντου ήταν 265.000 άτομα.

• 1880 οι Έλληνες του Πόντου ήταν 330.000 άτομα.

• Ο ποντιακός Ελληνισμός στις αρχές του 20ού αιώνα αριθμούσε, σύμφωνα με υπολογισμούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των οθωμανικών Αρχών, περί τα 600.000 άτομα.

• Την ίδια περίοδο στη νότια Ρωσία, στην περιοχή του Καυκάσου, κατοικούσαν περίπου 150.000 Πόντιοι, που είχαν μετοικίσει εκεί μετά την άλωση της Τραπεζούντας.

Οι κυριότερες πόλεις του Πόντου ήταν η Τραπεζούντα, η Κερασούντα, η Τρίπολη, τα Κοτύωρα, η Αμισός (Σαμψούντα), η Σινώπη, η Νικόπολη, η Αργυρούπολη και η Αμάσεια.

Η περιοχή ήταν χωρισμένη σε 6 μητροπόλεις: Τραπεζούντας, Ροδοπόλεως, Κολωνίας, Χαλδίας-Κερασούντας, Νεοκαισάρειας και Αμάσειας. Υπήρχαν δε 376 σχολεία, 386 δάσκαλοι και 23.600 μαθητές.

Στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου λειτουργούσαν 1.047 σχολεία με 1.247 δασκάλους και 75.953 μαθητές και μαθήτριες. Ακόμη υπήρχαν 1.131 ναοί, 22 μοναστήρια, 1.647 παρεκκλήσια και 1.459 κληρικοί.

Κρυπτοχριστιανοί

Μετά την άλωση της Τραπεζούντας παρουσιάστηκε το φαινόμενο του κρυπτοχριστιανισμού. Όπως γράφει ο μητροπολίτης Τραπεζούντος και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Χρύσανθος, οι εξισλαμισμοί στον Πόντο πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1648-1687 από τις πιέσεις των φεουδαρχών.

Στη συνέχεια το φαινόμενο του κρυπτοχριστιανισμού εντάθηκε αφού η καταπίεση από τους Οθωμανούς ήταν μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα να σημειώνονται ολοένα και περισσότερες προσχωρήσεις προς το Ισλάμ.

Να σημειωθεί πως και σήμερα στην Τουρκία, παρά την αναγκαστική προσφυγιά των Ποντίων από τις εστίες τους το 1922, υπάρχουν ακόμη άτομα που είναι κρυπτοχριστιανοί και μιλούν ή καταλαβαίνουν την ποντιακή διάλεκτο. Τα μέλη αυτής της πληθυσμιακής ομάδας βρίσκονται σε διάφορα μέρη της Τουρκίας καθώς και στο εξωτερικό ως μετανάστες (κυρίως στη Γερμανία).

Οι ποντιόφωνοι-κρυπτοχιστιανοί που ζουν στην Τουρκία αντιμετωπίζουν προβλήματα αφού δεν επιτρέπεται να ομιλείται η γλώσσα τους, να μεταφέρονται τα έθιμά τους, ενώ οι κρατικές υπηρεσίες ασκούν πιέσεις, γεγονός που προκάλεσε την παρέμβαση μη κυβερνητικών οργανώσεων που ζήτησαν την ελευθερία δράσης και σκέψης.

Τώρα, αν αναρωτιέστε τι είπε το GAP για αυτή τη πληθυσμιακή ομάδα στον Ερντογάν και αν την ονόμασε «ελληνική», κατά την πρόσφατη συνάντηστή τους στην Αθήνα, καλύτερα να πάψετε να σκέφτεστε. Δε χρειάζεται και πολύ σκέψη. Δεν είπε απολύτως τίποτε. Και πώς να πει; Γνωρίζει για αυτό; Αυτοί που τον πατρονάρουν γνωρίζουν για αυτό, ή και αν γνωρίζουν τους συμφέρει να το θέσουν ως θέμα ελληνοτουρκικής διαφοράς;

Η Γενοκτονία των Ποντίων

Οι Πόντιοι από το 1461 και έπειτα γνώρισαν διωγμούς και προσπάθειες για το εξισλαμισμό και εκτουρκισμό. Η απόφαση για την εξόντωση των Ελλήνων (και Αρμένιων) πάρθηκε από τους Νεότουρκους το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώθηκε από το Μουσταφά Κεμάλ στην περίοδο 1919-1923.

Τον Δεκέμβριο του 1916 εκπονήθηκε από τους Εμβέρ και Ταλαάτ, ηγέτες των Νεότουρκων, σχέδιο εξαφάνισης των Ποντίων που προέβλεπε, «άμεση εξόντωση μόνον των ανδρών των πόλεων από 16-60 ετών και γενική εξορία όλων των ανδρών και γυναικόπαιδων των χωριών στα ενδότερα της Ανατολής με πρόγραμμα σφαγής και εξόντωσης».

Η ήττα της Τουρκίας ωστόσο από τις δυνάμεις της Αντάντ έφερε μια προσωρινή ανάπαυλα στο σχέδιο εξόντωσης των Ελλήνων. Έτσι, η νέα τουρκική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να δώσει άδειες επιστροφής σε όσους εξόριστους είχαν επιβιώσει.

Η διεθνής τάση μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου για την αυτοδιάθεση των λαών δημιούργησε προσδοκίες και στον Ελληνισμό του Πόντου. Εξέχοντες Πόντιοι συνέλαβαν την ιδέα της δημιουργίας της Ανεξάρτητης Δημοκρατίας του Πόντου. Με υπομνήματα και παραστάσεις προς τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων, προτείνουν τη δημιουργία κρατικής οντότητας, σχέδιο όμως που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Αντίθετα, με την αποβίβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα στις 19 Μαΐου 1919, αρχίζει η δεύτερη και σκληρότερη φάση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Ελάχιστο μέτρο αντίδρασης στην προμελετημένη Γενοκτονία υπήρξε το αντάρτικο του Πόντου, όπου οι Έλληνες στις ορεινές κυρίως περιοχές αντιστάθηκαν στις δολοφονίες.

Η Μαύρη Βίβλος του Κεντρικού Συμβουλίου των Ποντίων αναφέρει σχετικά με τη Γενοκτονία: «Οι σφαγέντες και οπωσδήποτε εξολοθρευθέντες Έλληνες του Πόντου από το 1914 μέχρι το 1922 ανέρχονται εις τους εξής αριθμούς: Περιφέρεια Αμασείας: 134.078, Περιφέρεια Ροδοπόλεως:17.479, Περιφέρεια Χαλδείας – Κερασούντας: 64.582, Περιφέρεια Νεοκαισαρείας: 27.216, Περιφέρεια Τραπεζούντας: 38.435, Περιφέρεια Κολωνίας: 21.448: Σύνολο: 303.238 άτομα».

Έως την άνοιξη του 1924 το μαρτυρολόγιο των Ποντίων περιέλαβε ακόμα 50.000 θύματα, συνολικά δηλαδή ο αριθμός των Ποντίων που δολοφονήθηκαν έως το Μάρτιο του 1924 ήταν 353.000, ποσοστό που ξεπερνάει το 50% του συνολικού πληθυσμού των Ποντίων.

Όσοι γλίτωσαν από το τουρκικό σπαθί κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην τότε ΕΣΣΔ (εκεί διώχθηκαν από το σταλινικό καθεστώς την περίοδο του Μεσοπολέμου), το Ιράν, στη Συρία και αλλού, όπως, για παράδειγμα στην Αυστραλία και στις ΗΠΑ.

Στην Ελλάδα ήρθαν περί τους 400.000 Ελληνοποντίους, οι οποίοι με τις γνώσεις και το έργο τους συνεισέφεραν τα μέγιστα στην ανόρθωση του καθημαγμένου εκείνη την εποχή ελληνικού κράτους και άλλαξαν τις πληθυσμιακές ισορροπίες στη βόρειο Ελλάδα.

Γιατί είναι θέμα ταμπού η 19 Μαΐου, η Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελληνοποντίων;

Το γεγονός ότι η διερεύνηση της Γενοκτονίας των Ποντίων αποτελεί ένα ζήτημα ταμπού είναι μια πραγματικότητα, και μάλιστα σήμερα στη νέα εποχή της… νέων ελληνοτουρκικών σχέσεων (το ανέφερα και στην αρχή του παρόντος κειμένου).

Το ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας του 1930, η ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ το 1952 και η αποκαλούμενη «ελληνοτουρκική φιλία», αποτέλεσαν σημεία σταθμοί για το ποντιακό ζήτημα.

Είναι αυτές οι παράμετροι «που η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού δεν απέκτησε τη δικαίωση που επιβαλλόταν να αποκτήσει», όπως αναφέρει ο Κ. Φωτιάδης σε σχετικό του έργο.Αφενός γιατί το πολιτικό κλίμα δεν επέτρεψε να διερευνηθεί το έγκλημα των δολοφονιών εναντίων των Ελλήνων, αφετέρου όταν αυτό έγινε έπειτα από πρωτοβουλία πολιτικών και επιστημόνων αντιμετώπισε ένα εχθρικό περιβάλλον.

Παρ’ όλ’ αυτά, ύστερα από αγώνες και προσπάθειες πολλών ετών από Πόντιους της δεύτερης γενιάς, το ελληνικό Κοινοβούλιο (το οποίο σήμερα έχει μετονομαστεί σε Κηφηνοβούλιο) θέσπισε το 1994 την 19η Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο».

Οι Ελληνοπόντιοι σήμερα

Η παρουσία των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο πέρασε από το μύθο στην πραγματικότητα. Ο Ελληνισμός ανέπτυξε μια μεγάλη πολιτιστική, πνευματική και οικονομική παρουσία, από το θρησκευτικό στοιχείο και την πολιτισμική συνεισφορά, έως την εμπορική και πολιτική δραστηριότητα.

Η παρουσία του Ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο, η οποία διακόπηκε από τη Γενοκτονία, επέδρασε καταλυτικά σε όλες τις πολιτικές και κρατικές οντότητες που εμφανίσθηκαν στην περιοχή.

Σήμερα στην Ελλάδα και στη Διασπορά, οι Πόντιοι είναι περίπου δύο εκατομμύρια ψυχές, που συνεχίζουν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του ελλαδικού χώρου και των τόπων όπου ζουν. Αγωνίζονται για την αναγνώριση της Γενοκτονίας, προσπαθούν να διασώσουν την κληρονομιά τους, καλλιεργούν την παράδοσή τους και ζουν και πορεύονται με οδηγό την ποντιακή ζωή και συνέχεια.

Ο ποντιακός Ελληνισμός, που καθ’ όλη τη διάρκεια των αιώνων αυτών που πέρασαν από τους αρχαιότατους χρόνους. Δίδαξε και διέδωσε πολιτισμό. Σφαγιάστηκε. Διώχθηκε. Ξεριζώθηκε. Έκανε την κοινωνία του να ευημερήσει. Αντιμετώπισε την καταστροφή. Η ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ιστορικής διαδρομής των Ελλήνων.

Η εκρίζωση αυτή των Ελλήνων του Πόντου είναι από τα πρωτοφανή εγκλήματα στην ανθρώπινη Ιστορία. Ύστερα από 27 αιώνες ζωής, ένας λαός ξεριζώθηκε από τη γη του αφήνοντας πίσω του πατρογονικές εστίες, σπίτια, εκκλησίες, τάφους προγόνων. Τα εγκατέλειψε όλα και μετέφερε μαζί του το αρχαιοπρεπές γλωσσικό του ιδίωμα, τον πλούτο των παραδοσιακών του κληρονομημάτων και τον ομαδικό λαϊκό χαρακτήρα του.

Όσοι Έλληνες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο κατάφεραν να επιζήσουν -αυτοί, δηλαδή, οι οποίοι έμειναν ζωντανοί μετά τις σφαγές, την πείνα και τη δίψα που αντιμετώπισαν, τους διωγμούς από το καθεστώς του Κεμάλ, που εξολόθρευσε όσο μπόρεσε το χριστιανικό κόσμο (όχι δηλαδή μόνον τους Έλληνες, αλλά και τους Αρμενίους κτλ.). από τις απάνθρωπες εθνικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποίησαν οι Τούρκοι- αναγκάστηκαν να εκπατριστούν και να εγκατασταθούν σαν πρόσφυγες στον κορμό της μητροπολιτικής Ελλάδος με τη Συνθήκη της Λωζάνης.

Αυτά τα ολίγα για τη Γενοκτονία του ποντιακού Ελληνισμού. Σε επόμενα άρθρα θα γίνει αναφορά για τις απόψεις γύρω από το θέμα και για τα βαθύτερα αίτια της εθνοκάθαρσης.

Περισσότερες πληροφορίες και πιο αναλυτικά στοιχεία μπορείτε επίσης να δείτε στο http://x-gamma.blogspot.com/2007/05/19.html, μια παλαιότερη ιστοεφημερίδα μου…

ai-siktir-news