σχόλιο MySatelite: Δεν ασχοληθήκαμε αρκετά με το θέμα και κακώς. Παραθέτουμε λοιπόν διάφορα ρεπορτάζ για τις επιπτώσεις εξόρυξης χρυσού, κείμενο που ενημερώνει για την ασφάλεια του κυανίου που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της εταιρείας TGM (Eldorado Gold/Χρυσωρυχεία Θράκης Α.Ε.) καθώς και άλλα περιστατικά σε Ισπανία, Ρουμανία και Τουρκία. Κρίνετε μόνοι σας προς τα που πρέπει να οδεύσει η χώρα εν μέσω κρίσης.
1) Για αρχή, το ντοκιμαντέρ ΧΡΥΣΟΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ: ΜΕΡΟΣ Α’ και Β’, (Εξάντας) (πηγή και πήγη)
2) Toυρκία: κυάνιο στο πόσιμο νερό της Κιουτάχεια, πέντε μέρες μετά την καταστροφή του φράγματος αποβλήτων, αναφέρει το Επιμελητήριο Μηχανικών Περιβάλλοντος
19 May, 2011
Σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε την Τεταρτη το Επιμελητήριο Μηχανικών Περιβάλλοντος της Τουρκίας, επικίνδυνες ποσότητες κυανίου βρέθηκαν σε ένα δείγμα από μια πηγή ύδρευσης στην Κιουτάχεια, όπου το φράγμα τελμάτων μιας εγκατάστασης εξόρυξης αργύρου κατέρρευσε νωρίτερα αυτόν το μήνα.
Στις 7 Μαΐου, ένα από τα πρανή του φράγματος των αποβλήτων του μεταλλείου αργύρου και της μονάδας επεξεργασίας της Eti Silver Mining Corporation στη δυτική επαρχία της Kütahya κατέρρευσε. Οι αρχές έστησαν ένα γραφείο διαχείρισης της κρίσης και διαβεβαίωσαν ότι είχαν ληφθεί μέτρα για την αποφυγή διαρροής κυανίου στους κοντινούς αγρούς.
Ωστόσο, μια ανακοίνωση τύπου που εξέδωσε την Τετάρτη το Επιμελητήριο Μηχανικών Περιβάλλοντος αποκάλυψε ότι η ανάλυση ενός δείγματος νερού από μια πηγή στο χωριό Köprüören, που χρησιμοποιούνται για πόσιμο νερό έδειξε την παρουσία 0.071 ppm κυανίο. Αυτό είναι πάνω από το επιτρεπόμενο από το νόμο όριο των 0,050 ppm ενώ κανονικά δεν θα έπρεπε να βρίσκεται καθόλου κυάνιο στο πόσιμο νερό. Το Köprüören απέχει 4,5 χιλιόμετρα από την εγκατάσταση. Η δειγματοληψία και η δοκιμή διεξήχθησαν από την Greenpeace, πρόσθεσε η ανακοίνωση.
Η ποσότητα του κυανίου στο νερό που βρέθηκε να είναι 40 τοις εκατό υψηλότερο από το νομίμως επιτρεπόμενο όριο, ήταν από ένα δείγμα που λήφθηκε πέντε ημέρες μετά την κατάρρευση του αναχώματος, υπενθύμισε η ανακοίνωση. “Όπως έχουμε πει σε προηγούμενες ανακοινώσεις, το κυάνιο που διαρρέει αναμένεται να ξεκινήσει να εισέρχεται στους υπόγειους υδροφορείς από την 10η ημέρα μετά το ατύχημα. Προβλέπουμε ότι η ποσότητα του κυανίου στα υπόγεια ύδατα θα συνεχίσει να αυξάνεται. Σύμφωνα με τον τουρκικό κώδικα τροφίμων, τα υπόγεια ύδατα της περιοχής δεν είναι κατάλληλα για πόση, “ανέφερε η δήλωση, προσθέτοντας ότι το Επιμελητήριο έχει ενημερώσει τα χωριά της περιοχής μέσω των τοπικών αρχών.
Το Επιμελητήριο κάλεσε το γραφείο του κυβερνήτη της Κιουτάχεια να στείλει καθαρό πόσιμο νερό στα χωριά της περιοχής και να κάνει επισήμως γνωστά στο κοινό τα αποτελέσματα των αναλύσεων που γίνονται σε δείγματα νερού από την περιοχή. Δήλωσε επίσης ότι αν οι κάτοικοι χρησιμοποιήσουν ή πιούν νερό από τους υπόγειους υδροφορείς της περιοχής, το γραφείο του κυβερνήτη θα είναι υπεύθυνο για τις συνέπειες .
Το Επιμελητήριο είπε ότι συνεχίζονται οι δειγματοληψίες από τις πηγές ύδρευσης της περιοχής και πρόσθεσε ότι εκτός από κυάνιο, είναι πιθανό να ανιχνευθεί η παρουσία και άλλων βαρέων μετάλλων σε αυτά τα νέα δείγματα. Η ανακοίνωση κατηγόρησε επίσης τους αξιωματούχους για παραπλάνηση του κοινού, υπενθυμίζοντας τις προηγούμενες δηλώσεις τους ότι δεν υπάρχει κίνδυνος για τους ανθρώπους της περιοχής.
3)(Χρυσωρυχεία Θράκης Α.Ε.)
Σχετικά με το Κυανούχο Νάτριο
Για τους περισσότερους ανθρώπους η λέξη “κυανιούχο νάτριο” προξενεί μια άμεση αρνητική αντίδραση. Το κυανιούχο νάτριο είναι ένα ξηρό, στερεό, μη πτητικό προϊόν. Αν και είναι πολύ τοξική, είναι χαμηλής επικινδυνότητας χημική ουσία διότι είναι ξεκαθαρισμένοι οι τρόποι της ασφαλούς διαχείρισης της. Μεταφέρεται εύκολα και χρησιμοποιείται με ασφάλεια, είτε είναι σε στερεά μορφή ή σε μορφή διαλύματος, με τη λήψη των κατάλληλων μέτρων. Το κυανιούχο νάτριο μπορεί να καταστεί ασφαλές και αποτελεσματικό αντιδραστήριο σε πολλές βιομηχανικές δραστηριότητες.
Πληροφορίες για το Κυάνιο
-
Το κυάνιο αποτελεί φυσική ένωση που μοριακά αποτελείται από άνθρακα και άζωτο.Η μεταλλευτική βιομηχανία του χρυσού χρησιμοποιεί το κυάνιο για την εξόρυξη του χρυσού εδώ και πολλές δεκαετίες.
-
Το κυάνιο αποτελεί χημικό που χρησιμοποιείται ευρέως και είναι απαραίτητο στον σύγχρονο κόσμο. Πάνω από 1.300.000 τόνοι κυανίου παράγονται ετησίως.
-
Το κυάνιο χρησιμοποιείται σε πολλές βιομηχανικές δραστηριότητες, ενώ μόνο το 18% της παγκόσμιας παραγωγής κυανίου χρησιμοποιείται στην μεταλλευτική βιομηχανία.
-
Όπως πολλές άλλες ουσίες (π.χ. αλκοόλ), μπορεί να επιφέρει τον θάνατο όταν λαμβάνεται σε υψηλές συγκεντρώσεις, αλλά δεν προκαλεί καμία χρόνια ασθένεια ή περιβαλλοντικό πρόβλημα όταν υπάρχει σε χαμηλές περιεκτικότητες.
-
Το κυάνιο αποικοδομείται γρήγορα μέσω φυσικών, χημικών και βιολογικών διεργασιών και δεν παραμένει σταθερό στο περιβάλλον.
-
Το κυάνιο δεν είναι καρκινογόνο ή ραδιενεργό, δεν προκαλεί μεταλλάξεις ή τερατογενέσεις, όπως φαίνεται και από δημοσιεύσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και του Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), εδώ:Δεν ανήκει στα βαρέα μέταλλα, δεν είναι βιο-συσσωρευτικό και δεν πρέπει να συνδέεται με την όξινη απορροή.
-
Το κυάνιο μπορεί παρασκευαστεί, να αποθηκευτεί, να μεταφερθεί και να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια
-
Υγεία των παιδιών: Η πιό συνήθης επαφή παιδιών με κυάνιο είναι μέσω της παθητικής έκθεσης στον καπνό του τσιγάρου. Επίσης έχουν αναφερθεί περιστατικά δηλητηριάσεων από κατάποση μεγάλης ποσότητας από κουκούτσια βερύκοκου.
-
Πρόσφατη οδηγία της ΕΕ (2006/21/EU), η οποία αφομοιώθηκε από την ελληνική νομοθεσία (ΚΥΑ 39624/2209/Ε103) θέτει όριο για τη συγκέντρωση του κυανίου στις Λεκάνες Διαχείρισης Τελμάτων τα 10 ppm (με ισχύ εντός 10ετίας). Τα Χρυσωρυχεία Θράκης θα χρησιμοποιήσουν την μέθοδο INCO (SO2+οξυγόνο) η οποία επιτυγχάνει συγκέντρωση του κυανίου στο τελικό απόρριμμα που θα οδηγείται στο χώρο απόθεσης του αφυγραμένου τέλματος (filter cake) μικρότερη από 1 ppm – στην πραγματικότητα θα είναι 0,1 – 0,2 ppm.
Φυσικές Εμφανίσεις του Κυανίου
-
Το κυάνιο σχηματίζεται φυσικά. Παράγεται και χρησιμοποιείται από φυτά και ζώα.
-
Η ένωση του υδροκυανίου (HCN) υπάρχει σε πολλά φρούτα, λαχανικά, στρείδια και ξηρούς καρπούς όπως βερίκοκα, κουκιά, φασόλια, σόγια, κάσιους, κεράσια, κάστανα, κόκκοι δημητριακών, φακές, νεκταρίνια, ροδάκινα, φυστίκια, φυστίκια αιγίνης, πατάτες, καρύδια κ.α.
-
Υπάρχουν πάνω από 2.000 φυσικές πηγές του κυανίου που περιλαμβάνουν είδη αρθρόποδων, εντόμων, βακτηρίων, φυκιών, μυκήτων και φυτών.
-
Φυτά όπως το τριφύλλι και το ζαχαρότευτλο αποτελούν γνωστές πηγές δηλητηριασμού από κυάνιο σε κατοικίδια ζώα και ανθρώπους.
-
Κυανιούχες ενώσεις βρίσκονται σε καθημερινές πηγές όπως στα καυσαέρια των αυτοκινήτων, στον καπνό των τσιγάρων, στο αλάτι τόσο στο επιτραπέζιο όσο και στους δρόμους.
Βιομηχανικές Χρήσεις του Κυανίου
-
Το κυάνιο χρησιμοποιείται κυρίως στη χημική βιομηχανία.
-
Το 80% της συνολικής παραγωγής του κυανίου χρησιμοποιείται στην παραγωγή νιτριλίου, νάϋλον και ακρυλικών πλαστικών.
-
Άλλες βιομηχανικές χρήσεις περιλαμβάνουν επιμετάλλωση, επεξεργασία και βαφή μετάλλων, φωτογραφικές εφαρμογές, συνθετικών ελαστικών, επεξεργασία δερμάτων, παρασκευή κτηνοτροφικών προϊόντων και αγροτικών φαρμάκων, συνθετική μεταξουργία, απορρυπαντικά, κ.α.
-
Το κυάνιο χρησιμοποιείται σε φαρμακευτικές χρήσεις όπως για παράδειγμα: αποτελεί συστατικό της βιταμίνης Β12 (κυανοκοβαλαμίνη) για τη θεραπεία της κακοήθους αναιμίας. Επίσης χρησιμοποιήθηκε για την θεραπεία της αρτηριακής υπέρτασης στο σκεύασμα nitroprusside και κατά του καρκίνου (χημειοθεραπευτικό) στο σκεύασμα laetrile.
-
Κυανιούχες ενώσεις χρησιμοποιούνται σε χειρουργικούς επιδέσμους για την θεραπεία και την μείωση του πόνου.
-
Το 20% της παραγωγής του κυανίου παράγεται ως κυανιούχο νάτριο, στερεά μορφή που μπορεί εύκολα και με ασφαλή τρόπο να μεταχειριστεί.
-
Από αυτήν την ποσότητα το 90% (δηλ. 18% της συνολικής παραγωγής) χρησιμοποιείται στην μεταλλουργία και κυρίως στην ανάκτηση του χρυσού.
Χρήση του Κυανίου στην Παραγωγή Χρυσού
-
Τα μεταλλεία χρυσού χρησιμοποιούν αραιά διαλύματα κυανιούχου νατρίου (NaCN), από 0,01 έως 0,05% κυάνιο (100 έως 500 ppm – μέρη στο εκατομμύριο).
-
H διαδικασία διάλυσης των μετάλλων με κυανιούχο νάτριο λέγεται εκχύλιση.
-
Τα μεταλλεία χρυσού χρησιμοποιούν τις κυανιούχες ενώσεις για την εκχύλιση του χρυσού για πάνω από 100 χρόνια.
-
Στο έργο του Περάματος, μετά την εκχύλιση σε δεξαμενές, το στείρο διάλυμα μαζί με τα στερεά απόβλητα (τέλματα) θα οδηγούνται στην κλειστή ΛΔΤ.
-
Το εργοστάσιο επεξεργασίας θα λειτουργεί με μηδενική απόρριψη στο περιβάλλον
-
Η καταστροφή των κυανιόντων θα γίνεται με χημική οξείδωση μέσω της διαδικασίας που ονομάζεται INCO – SO2 + οξυγόνο.
-
Οι πρακτικές διαχείρισης του κυανιούχου νατρίου στο μεταλλείο θα είναι διαθέσιμες στην δημόσια ενημέρωση και οι τοπικές κοινωνίες θα μπορούν να ενημερωθούν για κάθε δραστηριότητα του μεταλλείου
ΚΥΑΝΙΟ – ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ
Από τον Frederick W. DeVries
Αυτή η αναφορά είναι μία προσπάθεια να ενημερώσει το κοινό για κάποιους μύθους και πραγματικότητες που αφορούν την χρήση του κυανίου στην παγκόσμια μεταλλευτική βιομηχανία. Η βιβλιογραφία και οι αναφορές που περιέχονται εδώ είναι διαθέσιμες κατόπιν αιτήσεως από τον συγγραφέα.
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΧΕΙ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΕΥΡΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ |
ΜΥΘΟΣ |
Η ΒΡΩΣΗ ΚΡΕΑΤΟΣ Η’ ΨΑΡΙΟΥ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΤΕΙ ΜΕ ΚΥΑΝΙΟ ΕΙΝΑΙ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ |
ΜΥΘΟΣ |
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΠΕΡΙΕΧΕΤΑΙ ΣΕ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΟΙ ΔΙΑΡΡΟΕΣ ΚΥΑΝΙΟΥ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ |
ΜΥΘΟΣ |
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΑΝΙΟΥ ΣΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ |
ΜΥΘΟΣ |
Εξ’ αιτίας της πολύκροτης φήμης της λέξης «κυάνιο», και της δημοφιλούς ανάμιξης του σε θρυλικούς φόνους (με πιο ατυχή την ιστορική χρησιμοποίηση του ως ιστορικό φονικό όπλο στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο), είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς να προσέξει την έμφαση η οποία δίνεται σε αυτή την ουσία από: α) αναφορές στα ΜΜΕ, β) τη χρήση της λέξης ως εκφοβιστικό μέσο από περιβαλλοντικούς ακτιβιστές στην ατζέντα τους κατά των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων.
Στη συνέχεια παραθέτονται μερικοί μύθοι που έχουμε συναντήσει τα τελευταία χρόνια:
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΕΙΝΑΙ Η ΠΙΟ ΒΟΛΙΚΗ ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΑ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΤΙΚΕΣ. |
ΜΥΘΟΣ |
ΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΣΕ ΛΕΚΑΝΕΣ ΤΕΛΜΑΤΩΝ ΕΙΝΑΙ ΜΗ ΑΣΦΑΛΗ ΚΑΙ ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΡΡΟΕΣ ΚΥΑΝΙΟΥ |
ΜΥΘΟΣ & ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (3,5) |
Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΑΝΙΟΥ ΣΕ ΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΛΛΕΛΗΜΕΝΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ |
ΜΥΘΟΣ |
ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΧΕΙ ΔΙΑΡΡΕΥΣΕΙ ΚΥΑΝΙΟ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ |
ΜΥΘΟΣ |
ΜΗ ΕΣΚΕΜΜΕΝΕΣ ΔΙΑΡΡΟΕΣ ΚΥΑΝΙΟΥ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ |
ΜΥΘΟΣ & ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (1-5) |
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΠΕΡΙΕΧΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ DNA |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΑΠΟ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΕ ΤΟΝ «ΠΑΡΑΛΙΓΟ ΠΝΙΓΜΟ» ΜΕ ΠΑΡΟΜΟΙΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ (ΣΥΝΗΘΩΣ ΜΙΑ «ΚΑΚΗ ΑΝΑΜΝΗΣΗ») |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΤΟ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ ΑΛΑΤΙ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΚΥΑΝΙΟ (ΣΕ ΑΚΑΚΗ ΜΟΡΦΗ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΒΩΛΩΝ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣ Η’ ΤΕΡΑΤΟΓΕΝΕΣ (ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΕΡΑΤΟΓΕΝΝΕΣΕΙΣ) ΣΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ. ΔΕΝ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΣΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ. ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΡΩΣΗ ΚΡΕΑΤΟΣ Η’ ΨΑΡΙΟΥ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΤΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ. |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΘΗΛΑΣΤΙΚΟ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙ ΣΕ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΠΟΣΟΤΗΤΑ/ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΥΑΝΙΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΕΞΑΣΘΕΝΙΣΕΙ ΚΑΙ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙ ΑΡΓΟΤΕΡΑ. ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΚΑΡΙΑΙΑ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ Η’ ΑΛΛΙΩΣ ΣΥΝΤΟΜΑ ΜΕΤΑΒΟΛΙΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΕΞΑΣΘΕΝΕΙ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
Η ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΤΑ ΚΥΤΙΑ ΑΝΤΙΔΟΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΑΤΥΧΕΙΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΥΑΝΙΟ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΑΠΟ ΑΤΥΧΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΚΥΑΝΙΟ ΣΠΑΝΙΑ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ – ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΣΠΑΝΙΩΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΙΜΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 24 ΩΡΕΣ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΑΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΕΙΑ ΧΡΥΣΟΥ ΕΧΕΙ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΕΙ $50ΔΙΣ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΠΡΟΪΟΝ ΤΩΝ ΗΠΑ ΑΠΟ ΤΟ 1980, ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΗΠΑ ΤΟΝ ΝΟ.2 ΠΑΡΑΓΩΓΟ ΧΡΥΣΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΠΟ 4 ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΜΕ ΚΥΑΝΙΟ ΕΧΟΥΝ ΣΥΜΒΕΙ ΣΕ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΟΥ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΥΑΝΙΟΥ |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
ΠΑΡΟΛΟ ΠΟΥ ΠΕΡΙΠΟΥ 80 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΠΟΥΛΙΑ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΣΤΙΣ ΗΠΑ, ΑΠΟ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗ ΣΕ ΨΗΛΑ (ΓΥΑΛΙΝΑ) ΚΤΗΡΙΑ, Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΧΕΙ ΔΑΠΑΝΗΣΕΙ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΛΑΤΤΩΘΟΥΝ ΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΑΘΡΟΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΕΡΙΠΟΥ 10.000 (ΣΕ 15 ΧΡΟΝΙΑ)* (ένα μεταλλείο υπολόγισε ότι έχει δαπανήσει $32.000 για κάθε πάπια σε μέτρα πρόληψης) |
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ |
(Βλέπε υποσημειώσεις που ακολουθούν Νο. 1-5)
Εξ’ αιτίας των γενικών συναισθηματικών ακροτήτων που συνοδεύουν τα συμβάντα διαφυγής κυανίου, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τα παρακάτω παραδείγματα:
1. Summitville CO: Παρ’ όλη την πλειάδα δημοσιευμάτων για περιβαλλοντική καταστροφή από διαφυγή κυανίου, η τελική έκθεση της Πολιτείας του Κολοράντο συμπεραίνει ότι καμία ζημιά δεν προκλήθηκε εξ’ αιτίας κανενός ίχνους κυανίου σε αυτή την πάρα πολύ ακριβή επιχείρηση καθαρισμού. Υπάρχουν αποδείξεις ότι πολλά λεφτά φορολογουμένων ξοδεύτηκαν εν μέσω κατάστασης πανικού για να καθαριστεί το «ανύπαρκτο» πρόβλημα κυανίου στην περιοχή.
2. Κιργιστάν (Κεντρική Ασία): Παρ’ όλα τα τηλεοπτικά δημοσιεύματα και αναμεταδόσεις από το πεδίο, η τελική αναφορά επιβεβαίωσε ότι κανένας θάνατος δεν προκλήθηκε από την ανατροπή ενός φορτηγού που μετέφερε κυάνιο. Καμία ζημιά δεν προκλήθηκε σε καλλιέργειες και κάποια περιστατικά θανάτων ζώων που υποτίθεται ότι προκλήθηκαν από αντίδραση τους με το κυάνιο, ήταν στην πραγματικότητα θύματα μίας ιάσιμης ενδημικής αρρώστιας των προβάτων («ORF»), που απαντάται σε πολλά μέρη του κόσμου.
3. Γουιάνα (Νότια Αφρική): Καμία απώλεια, ή αποδεδειγμένη αρρώστια, αποδόθηκε στην αστοχία φράγματος, που οδήγησε στην διαρροή πάνω από 3 εκατ. κυβικών μέτρων νερού που περιείχε κυάνιο (Η αντίστοιχη διαρροή στο ατύχημα στο φράγμα στην Ρουμανία είχε υπολογιστεί σε 100.000 μ3, ή περίπου το 3% αυτού του όγκου νερού στην Γουιάνα). Παρ’ όλο που αρκετές εκατοντάδες ψάρια ψόφησαν, οι κύριες οικονομικές απώλειες της περιοχής ήταν: α) η αναστολή των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων, η οποία κόστισε στην χώρα περίπου $20 εκατομμύρια, και β) η αναστολή των αλιευτικών δραστηριοτήτων εξ’ αιτίας της φοβίας της κοινής γνώμης για το κυάνιο.
4. Παπούα Νέα Γουινέα: Εκατοντάδες κιλά κυανιούχου νατρίου διέρρευσαν τον Φεβρουάριο του 2000 σε ένα μεμονομένο συμβάν. Οι υπεύθυνοι του μεταλλείου απολύμαναν τον χώρο διαρροής μέσα σε 2 μέρες, με καμία περεταίρω γνωστή συνέπεια.
5. Μπάια Μάρε (Ρουμανία): Στα τέλη Ιανουαρίου του 2000, από αστοχία σε ένα φράγμα λίμνης τελμάτων διέρρευσαν σημαντικές ποσότητες νερού και κυανίου. Έγιναν αναφορές για νεκρά ψάρια στον ποταμό Τίσα που κυλά στην βορειοδυτική Ρουμανία και περνάει και στην Ουγγαρία. Δεν έχει διαπιστωθεί ακόμα σε ποιο βαθμό αυτοί οι θάνατοι των ψαριών οφείλονται στο κυάνιο, παρόλο που υπάρχουν περιστασιακές αποδείξεις ότι το κυάνιο ήταν συνυπεύθυνο. Υπήρξαν αναφορές για ρύπανση πόσιμου νερού σε τουλάχιστον ένα χωριό. Συμπτώματα που αναφέρθηκαν από τους χωρικούς και άλλους δεν είναι χαρακτηριστικά από έκθεση σε κυάνιο, αλλά φαίνεται να είναι αποτέλεσμα αντίδρασης στον φόβο που προκαλεί η λέξη «κυάνιο».
Τα υδρόβια είδη φαίνεται να είναι τα πιο ευαίσθητα στο κυάνιο. Σημαντικές απώλειες σε πληθυσμούς ψαριών έχουν κατά καιρούς συμβεί από διαρροές κυανίου που προκλήθηκαν από κάποιο ατύχημα ή αστοχία. Ωστόσο, ο σχετικά μικρός αριθμός αποδείξεων που έχει συλλεγεί, αποδεικνύει ότι η αυτό-καταστροφή στην οποία υποβάλλεται το κυάνιο είναι τόσο ταχεία που η ανάκαμψη και επαναδημιουργία του χαμένου πληθυσμού των ψαριών ολοκληρώνεται μέσα σε μερικές εβδομάδες ή μήνες. Πρόκειται επομένως για μία ατυχή κατάσταση αλλά όχι εντελώς καταστροφική.
Σε αντίθεση κάποιων πρόσφατων αναφορών, πολλά βακτήρια μεταβολίζουν το κυάνιο σχετικά άμεσα. Αυτό δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη, καθώς το κυάνιο είναι λίπασμα, και τα βακτήρια είναι ζωντανοί οργανισμοί ανάλογοι των λαχανικών. Σε ένα πείραμα που έγινε, οι αλγείς ελάττωσαν ταχύτατα 100ppm κυανίου σε 0ppm (η αρχική ποσότητα θα προκαλούσε άσχημα συμπτώματα εάν καταναλώνονταν από θηλαστικά σε μια μέση ποσότητα).
Μία σημείωση για την μη-σταθερότητα του κυανίου: Η μεταλλευτική βιομηχανία χρησιμοποιεί αλκαλικά κυανίδια, ενώ η πραγματικά τοξική μορφή του κυανίου είναι το υδροκυάνιο (γνωστό και ως HCN, υδροκυανικό οξύ, ή προυσσικό οξύ). Όταν τα διαλύματα αλκαλικών κυανιδίων αδρανοποιούνται, δημιουργείται το υδροκυάνιο. Έχει σημείο βρασμού τους 75 oF (24 oC) και είναι ελαφρύτερο του αέρα, με αποτέλεσμα να ανεβαίνει γρήγορα ψηλά στην ατμόσφαιρα, όπου και διασκορπίζεται χωρίς να προκαλεί κανένα πρόβλημα. Σε ουδέτερο νερό, εξαφανίζεται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σε τρεχούμενο νερό, όπου διενεργείται η ανάμιξη, η παρουσία του δεν είναι «επίμονη». Μελέτες δείχνουν ότι σε περίοδο δύο ή τριών ημερών ουσιαστικά εξολοθρεύεται ακόμη και σε μία μικρή λίμνη, με μοναδικό παράγοντα ανάμιξης την ηλιακή θερμότητα και τις ψυχρότερες θερμοκρασίες της νύχτας. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι οι διαρροές κυανίου έχουν προκαλέσει τόσο μικρές ζημιές στην ξηρά – η εξάτμιση του είναι πολύ γρήγορη. Επιπροσθέτως, απορροφάται από τα φυτά τα οποία το χρησιμοποιούν ως τροφή (λίπασμα).
Θα ήταν σωστό για τις εταιρίες οι οποίες χρησιμοποιούν κυάνιο να ενημερώσουν τους τοπικούς κατοίκους για τις πραγματικές και τις φανταστικές συνέπειες και κινδύνους αυτής της ουσίας. Κατ’ αυτό τον τρόπο μπορούν να αποφευχθούν οι σχεδόν υστερικές αντιδράσεις και η πρόκληση ψυχολογικών και σωματικών προβλημάτων σε περίπτωση που συμβεί κάποια διαρροή. Θα ήταν επίσης χρήσιμο εάν οι δημοσιογράφοι αναζητούσαν επιστημονική και τεχνική πληροφόρηση όταν αναφέρονται σε τέτοια συμβάντα, και να μην «ρίχνουν λάδι στη φωτιά» της άγνοιας και της ημιμάθειας οι οποίες έχουν στο παρελθόν προκαλέσει τρομερή ανησυχία στους κατοίκους των εν λόγω περιοχών.
Η μεταλλευτική βιομηχανία γνωρίζει ότι η εικόνα της πληγώνεται σημαντικά κάθε φορά που γίνεται κάποια διαρροή τοξικών ουσιών και ότι τα φράγματα πρέπει να σχεδιάζονται, κατασκευάζονται, λειτουργούν και συντηρούνται κάτω από τις αυστηρότερες προδιαγραφές και με μεγάλη επιμέλεια έτσι ώστε να αποφεύγονται ανάλογες καταστάσεις στο μέλλον. Έκτακτα μέτρα ανάγκης πρέπει να λαμβάνονται όποτε συμβαίνουν ανώμαλες καταστάσεις, και να λαμβάνονται δράσεις αποφυγής διαρροών, παρακάμπτοντας/εξουδετερώνοντας/αραιώνοντας ύδατα που περιέχουν κυάνιο.
Το κυάνιο έχει μια ιστορία χρήσης 120 ετών, σύμφωνα με την οποία είναι κατά πολύ ο πιο οικονομικός τρόπος για την ανάκτηση του χρυσού. Αυτή η θέση του έχει διατηρηθεί, παρόλο που έχουν ξοδευτεί εκατομμύρια δολάρια για επιβολή ελέγχων των περιοχών επέμβασης και για την έρευνα καινούργιων εναλλακτικών λύσεων. Όταν το κυάνιο πρωτοεμφανίστηκε στην μεταλλουργία του χρυσού, αντικατέστησε τον ψευδάργυρο, παρέχοντας εξαιρετικά πλεονεκτήματα για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Η αποδοτικότητα του σήμερα δεν απειλείται από μια πληθώρα άλλων υλικών που διερευνούνται, μερικά εκ των οποίων έχουν πολύ μεγαλύτερη τοξικότητα και επικινδυνότητα από το ίδιο το κυάνιο.
Αυτό το έγγραφο δεν έχει την πρόθεση να επιβάλλει κριτική επάνω στην ιστορική επιθυμία των ανθρώπων για την απόκτηση πολύτιμων μετάλλων ανεξαρτήτως προθέσεων. ΕΙΝΑΙ ΞΕΚΑΘΑΡΟ ότι η χρήση του κυανίου στην μεταλλευτική βιομηχανία έχει ωφελήσει την οικονομία των ΗΠΑ και δεν έχει επιφέρει καμία σοβαρή συνέπεια στην υγεία και το γύρω περιβάλλον έτσι ώστε να επιβάλλεται την εγκατάλειψη ή η αντικατάσταση του.
25 Hillendale Road
Chadds Ford PA 19317-9345
4) Ανακοίνωση της Επιτροπής Ασφαλής άσκηση των δραστηριοτήτων εξόρυξης μεταλλευμάτων: συνοδευτικά μέτρα παρακολούθησης των πρόσφατων ατυχημάτων σε μονάδες εξόρυξης
απόσπασμα απο το κείμενο που βρίσκεται εδώ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
1. Εισαγωγή
2. Ανασκόπηση των ατυχημάτων στις μονάδες εξόρυξης μεταλλευμάτων συνεπεία της κατάρρευσης φραγμάτων σε παγκόσμια κλίμακα
2.1. Το ατύχημα στο «Aznalcοllar»
2.2. Το ατύχημα στην περιοχή «Baia Mare»
3. Άμεσες δραστηριότητες ανάληψης έμπρακτων συνοδευτικών μέτρων
3.1. Η επιτελική μονάδα «Baia Mare»
3.2. Η έκθεση της ΠΠΗΕ/ΥΗΕΣΑΥ (UNEP)/(OCHA) σχετικά με τη διαρροή κυανιούχων ενώσεων στη Baia Mare/Ρουμανία
4. Το ατύχημα της «Baia Mare» από τεχνική άποψη – Περιγραφή του έργου και άντληση διδαγμάτων
4.1.1. Περιγραφή της εταιρείας
4.1.2. Περιγραφή του έργου
4.1.3. Συνθήκες διαρροής
4.1.4. Άντληση διδαγμάτων από το ατύχημα
1. Εισαγωγή
Η ρύπανση του Δούναβη που προκλήθηκε από τη διαρροή κυανιούχων ενώσεων, συνεπεία της ρήξης του φράγματος που συγκρατούσε τη δεξαμενή υποδοχής των απορριμμάτων στην Baia Mare της Ρουμανίας καθώς και το ατύχημα που συνέβη το 1998 στην περιοχή του Aznalcοllar της Ισπανίας, όταν η ρήξη ενός ανάλογου φράγματος είχε ως αποτέλεσμα οι δηλητηριώδεις ουσίες να καταστρέψουν το περιβάλλον του εθνικού δρυμού Coto Doρana βοήθησαν σε δραματικό βαθμό να ενισχυθεί η συνειδητοποίηση από την πλευρά του κοινού σχετικά με τους κινδύνους που ενέχουν οι δραστηριότητες της μεταλλευτικής βιομηχανίας στα θέματα του περιβάλλοντος και της ασφάλειας.
Όπως απέδειξε το ατύχημα της Baia Mare, στην περιοχή γύρω από τη συγκεκριμένη μονάδα εκμετάλλευσης, το επίπεδο των γνώσεων αλλά και η κατανόηση του κοινού για τους κινδύνους που περικλείουν τόσο οι μεταλλευτικές, όσο και οι άλλες συναφείς βιομηχανίες διαδικασίες είναι εξαιρετικά χαμηλό. Όπως απέδειξε επίσης το ατύχημα, η επικοινωνία στα διάφορα επίπεδα μεταξύ των διαφόρων αρχών, καθώς και μεταξύ των αρχών, των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) και του κοινού, στο θέμα της προετοιμασίας και της αντιμετώπισης των κατεπειγόντων περιστατικών, και των εναλλακτικών επιλογών και δυνατοτήτων προληπτικής αντιμετώπισης των ζημιών είναι ανεπαρκής.
Τα ατυχήματα αυτά έθεσαν εξάλλου το ερώτημα της αποτελεσματικότητας των κοινοτικών πολιτικών, για την αποτροπή ανάλογων καταστροφών. Τα ατυχήματα τόνισαν επίσης την ανάγκη επανεξέτασης της περιβαλλοντικής πολιτικής στον τομέα αυτό.
Η Επιτροπή είχε ήδη καθορίσει την πολιτική της στα θέματα της προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης στη μη ενεργειακή εξορυκτική βιομηχανία της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του βιομηχανικού κλάδου εξόρυξης μεταλλευμάτων, στην ανακοίνωσή της της 3ης Μαΐου 2000 [1]. Αντικειμενικός στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι η πληροφόρηση σχετικά με τα βήματα που προτίθεται να λάβει η Επιτροπή, στο πλαίσιο των συνοδευτικών μέτρων παρακολούθησης των πρόσφατων ατυχημάτων στον εξορυκτικό τομέα, όπως ήδη είχε εξαγγελθεί στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 3ης Μαΐου 2000 με τίτλο «Για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στην μη ενεργειακή εξορυκτική βιομηχανία της ΕΕ». Η ανακοίνωση αυτή καταρτίστηκε σε στενή συνεργασία με την επιτελική ομάδα της Baia Mare (βλ. κεφάλαιο 3.1.). Όσον αφορά τα πραγματικά δεδομένα του ατυχήματος στη Baia Mare, το παρόν έγγραφο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην έκθεση της ΠΠΗΕ/ΥΗΕΣΑΥ [2] που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2000 (βλέπε τμήμα 3.2).
[1] COM(2000) 265 τελικό, 3.5.2000.
[2] Cyanide spill at Baia Mare Romania, UNEP/OCHA assessment mission, Μάρτιος 2000
2. Ανασκόπηση των ατυχημάτων στις μονάδες εξόρυξης μεταλλευμάτων συνεπεία της κατάρρευσης φραγμάτων σε παγκόσμια κλίμακα
Μια σειρά ατυχημάτων έπληξε τον τομέα των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων σε παγκόσμια κλίμακα, τη τελευταία δεκαετία. Το 1992, η διάρρηξη του φράγματος στα ορυχεία χρυσού του Summitville στο Κολοράντο των ΗΠΑ προκάλεσε τον πλήρη αφανισμό της υδρόβιας ζωής σε έκταση 25 km επί του ποταμού Alamosa. Το 1993, μεγάλος όγκος λάσπης και μπάζας έθαψε έναν οικισμό χρυσωρύχων στον Ισημερινό, προκαλώντας το θάνατο 24 ατόμων. Ένα παρόμοιο ατύχημα που συνέβη το 1994 στο ορυχείο Harmony της Νότιας Αφρικής είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 17 ατόμων και την καταστροφή 80 σπιτιών. Ο όγκος των 2,5 εκατ. κυβικών μέτρων από τα λύματα των κυανιούχων ενώσεων που διέρρευσε το 1995 από το χρυσωρυχείο του Omai στη Γουιάνα προκάλεσε τη μόλυνση του ποταμού Essequibo, με αποτέλεσμα να αφανισθεί η ζωή των υδρόβιων οργανισμών σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το 1996, στη νήσο Marinduque των Φιλιππίνων, ποσότητα 3 εκατ. τόνων δηλητηριώδους ιλύος που προερχόταν από ένα ορυχείο χαλκού διέρρευσε στον ποταμό Boac, πλημμυρίζοντας 20 χωριά.
Ενώ τα ατυχήματα που περιγράφηκαν προηγουμένως έγιναν σε εξωευρωπαϊκές χώρες, τα δύο πρόσφατα ατυχήματα στο χώρο των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων που έγιναν στην Ευρώπη έθεσαν στο προσκήνιο το θέμα της ασφαλούς εξάσκησης των δραστηριοτήτων εξόρυξης μεταλλευμάτων στα κράτη μέλη της ΕΕ αλλά και στις υποψήφιες για προσχώρηση χώρες θέτοντας ταυτόχρονα το ζήτημα της επάρκειας των συναφών ρυθμίσεων της κοινοτικής νομοθεσίας στον τομέα αυτό.
2.1. Το ατύχημα στο «Aznalcοllar» [3]
[3] Ορισμένα από τα πραγματικά στοιχεία έχουν ληφθεί από την ανάλυση του World Wildlife Fund (Ταμείο για την Παγκόσμια Άγρια Ζωή) και από την αξιολόγηση που έκανε σχετικά με τις δραστηριότητες καθαρισμού των τοξικών ουσιών που διέρρευσαν στον ποταμό Guadiamar (1998).
Το ατύχημα αυτό συνέβη στις 25 Απριλίου 1998 στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης Boliden-Apirsa η οποία εκμεταλλευόταν ένα ορυχείο στην περιοχή του Aznalcοllar. Η Boliden-Apirsa είχε αγοράσει το ορυχείο το 1987, ενώ η εκμετάλλευση του ορυχείου συνεχιζόταν ήδη επί πολύ μεγάλο αριθμό ετών.
Το ορυχείο παράγει συμπυκνώματα ψευδαργύρου, αργύρου, μολύβδου και χαλκού από τα κοιτάσματα πυριτίου. Το κοίτασμα του πυριτίου, το οποίο επίσης περιλαμβάνει αρσενικό, κάδμιο, θάλλιο καθώς και άλλα μέταλλα, σε χαμηλότερο βαθμό συγκέντρωσης, διασπάζεται στις εγκαταστάσεις της μονάδας και αλέθεται σε σχετικά λεπτούς κόκκους. Στη συνέχεια διαχωρίζονται τα διάφορα μέταλλα από αυτό το σχετικά λεπτόκοκκο κοίτασμα, με τη βοήθεια μιας διαδικασίας επίπλευσης, στο πλαίσιο της οποίας χρησιμοποιείται το νερό, στο οποίο προστίθενται ως καταλύτες ουσίες διοξείδιο του θείου (SO2), υδροξείδιο του ασβεστίου (Ca(OH)2), πενταϋδρίτης θειικός χαλκός και μια οργανική ένωση, για να ενισχυθεί η επίπλευση.
Κατά τη χρονική στιγμή της επέλευσης του ατυχήματος, τα απορρίμματα (τα απόβλητα που προκύπτουν από την προαναφερόμενη παραγωγική διαδικασία) απορρίπτονταν σε μια τεχνητή δεξαμενή (δεξαμενή υποδοχής απορριμμάτων). Πρόκειται για κοινή μέθοδο που εφαρμόζεται για τη διαχείριση και διάθεση αυτού του τύπου αποβλήτων. Η δεξαμενή κάλυπτε επιφάνεια σχεδόν 1,5 km2 και περιέκλειε, κατά τη χρονική στιγμή επέλευσης του ατυχήματος, ποσότητα περίπου 31 εκατ. τόνων λασπολυμάτων. Στην τριγύρω περιοχή είχε ανεγερθεί ένα φράγμα για να συγκρατεί τα απορρίμματα. Το φράγμα αυξανόταν σε τακτικά διαστήματα, στο βαθμό που γινόταν η προσθήκη και άλλων ποσοτήτων απορριμμάτων. Το κύριο υλικό που είχε χρησιμοποιηθεί για την ανέγερση του φράγματος προερχόταν από τις ίδιες τις μεταλλευτικές δραστηριότητες.
Τη νύχτα μεταξύ της 24ης και 25ης Απριλίου 1998, το φράγμα που περιέβαλε τη δεξαμενή υπέστη ρήγμα σε έκταση περίπου 50 m. Ποσότητα σχεδόν 3 εκατομμυρίων m3 λασπολυμάτων και 4 εκατομμυρίων m3 όξινων υδάτων διέρρευσε στο χώρο γύρω από το φράγμα, με αποτέλεσμα τη ρύπανση έκτασης περίπου 4.500 εκταρίων γης στα όρια του εθνικού δρυμού του Coto Doρana και διέρρευσε επίσης στον ποταμό Guadiamar. Το μεγαλύτερο μέρος των λασπολυμάτων παρέμεινε στην εγγύτερη περιοχή της δεξαμενής, στην οποία συγκεντρώθηκαν επιχωματώσεις ιλύος πάχους μέχρι και 2 μέτρων. Το πάχος των επιχωματώσεων αυτών μειωνόταν προοδευτικά, με μεγάλα τμήματα των μολυσμένων εκτάσεων να καλύπτονται από στρώμα πάχους περίπου 20 cm, το οποίο στη συνέχεια υποχωρούσε εμφανίζοντας κάλυψη ολίγων χιλιοστών. Η διαρροή δεν προκάλεσε ζημιές σε ανθρώπους.
Οι τοπικές, οι επαρχιακές και περιφερειακές αρχές καθώς και ο φορέας εκμετάλλευσης του ορυχείου έλαβαν αμέσως κατεπείγοντα μέτρα για τη συγκράτηση των λασπολυμάτων και της διαρροής των νερών και ιδίως για την προστασία του φυσικού δρυμού του Coto Doρana. Οι εργασίες καθαρισμού συνεχίστηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος του 1998, ενώ έγιναν για άλλη μια φορά πρόσθετες εργασίες καθαρισμού ορισμένων περιοχών μέσα στο 1999. Τα λασπολύματα και οι μολυσμένες εκτάσεις γης μεταφέρθηκαν και απορρίφθηκαν σε ένα παλαιότερο όρυγμα του ορυχείου του Aznalcοllar, στο βόρειο τμήμα της δεξαμενής υποδοχής των απορριμμάτων. Η δεξαμενή υποδοχής των απορριμμάτων διέρχεται τη στιγμή αυτή από τη φάση του παροπλισμού. Συνεπεία της αδείας που χορηγήθηκε από την περιφερειακή κυβέρνηση της Ανδαλουσίας, οι εργασίες εξόρυξης μεταλλευμάτων άρχισαν και πάλι το 1999, χρησιμοποιώντας προσωρινά το παλαιό ορυχείο του Aznalcοllar για τη διάθεση των απορριμμάτων.
2.2. Το ατύχημα στην περιοχή «Baia Mare»
Στις 30 Ιανουαρίου το 2000 το φράγμα στο χυτήριο Aurul του ορυχείου εξόρυξης χρυσού της «Baia Mare» στην τοποθεσία Sasar της Ρουμανίας κατέρρευσε. Μια ποσότητα υπολογιζόμενη σε 100.000 m3 λάσπης και λυμάτων με φορτίο 126 mg/λίτρο κυανιούχων ενώσεων εισέρευσε μέσω των διωρύγων αποχέτευσης στον ποταμό Lapus, παραπόταμο του ποταμού Somes (Szamos) και από εκεί εισέδυσε στον ποταμό Tisza και στη συνέχεια στο Δούναβη, σε ένα σημείο πάνω από το Βελιγράδι με τελική απόληξη τη Μαύρη Θάλασσα. Η εντονότατη διασυνοριακή ρύπανση περιέκλειε τη δυνατότητα να έχει σοβαρότατο αρνητικό αντίκτυπο στη βιολογική ποικιλία, τα οικοσυστήματα των ποταμών, την τροφοδοσία των περιοχών με πόσιμο νερό και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες διαβίωσης του τοπικού πληθυσμού.
Η Ρουμανία, η Ουγγαρία και η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας προχώρησαν στη συλλογή δειγμάτων και την ανάλυσή τους. Όπως έδειξαν οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν την 1η Φεβρουαρίου 2000 στην περιοχή Satu Mare επί του Somes, ο ανώτατος βαθμός συγκέντρωσης των κυανιούχων ενώσεων ανερχόταν, σύμφωνα με τα στοιχεία των εκθέσεων, σε 7,8 mg/λίτρο (σε σύγκριση με ανώτατες οριακές τιμές 0,01 mg/λίτρο) για τα επιφανειακά ύδατα. Το κύμα των μολυσμένων ουσιών έκτασης 30-40 χιλιομέτρων αφάνισε τη χλωρίδα και την πανίδα στο κεντρικό τμήμα του ποταμού Tisza, προκαλώντας ζημίες εκατοντάδων χιλιάδων EUR, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις. Τα ίχνη που άφησε η κηλίδα των κυανιούχων ενώσεων μπορούσαν να μετρηθούν στο δέλτα του Δούναβη, 4 εβδομάδες αργότερα και σε απόσταση 2000 km από την πηγή της διαρροής.
Σε μεγάλο μέρος του συστήματος των ποταμών μέχρι την εκβολή του Tisza στο Δούναβη μπορούσε κανείς να παρατηρήσει τα έντονα αποτελέσματα που είναι χαρακτηριστικά για τις ενώσεις του κυανίου: το φυτικό και το ζωικό πλαγκτόν εκμηδενίστηκαν τη στιγμή της διέλευσης της υδάτινης κηλίδας των κυανιούχων ενώσεων και σκοτώθηκαν τα ψάρια που βρέθηκαν στην περιοχή της κηλίδας ή αμέσως μετά τη διέλευσή της. Από τις εκτιμήσεις που έδωσαν οι ουγγρικές αρχές, η συνολική ποσότητα τω ψαριών που σκοτώθηκαν υπερβαίνει τους 1000 τόνους, ενώ οι ρουμανικές αρχές γνωστοποίησαν ότι η ποσότητα των νεκρών ψαριών που είχε αναφερθεί ήταν εξαιρετικά μικρή. Σύμφωνα με τα στοιχεία των γιουγκοσλαβικών αρχών, ένα μεγάλο μέρος των νεκρών ψαριών εμφανίστηκε στο γιουγκοσλαβικό μέρος του ποταμού Tisza. Δεν αναφέρθηκαν περιστατικά σημαντικής εξολόθρευσης των ψαριών στην έκταση του Δούναβη. Οι υδρόβιοι μικροοργανισμοί ανέκαμψαν με ταχύτατους ρυθμούς, ευθύς μετά από την διέλευση της κηλίδας με τις κυανιούχες ενώσεις. Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα για την βιοποικιλία θα χρειαστεί να αποδειχθούν από περαιτέρω αναλύσεις. Οι εμπειρογνώμονες στα θέματα του περιβάλλοντος φοβούνται ότι ορισμένα σπάνια και μοναδικά είδη χλωρίδας και πανίδας διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο. Ο κίνδυνος αυτός ελλοχεύει για παράδειγμα για τους πέντε ψαραετούς που ζουν στον εθνικό δρυμό του Hortobagy στην Ουγγαρία. Είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί η ακριβής ζημία που προκλήθηκε από το ατύχημα, καθώς ο ποταμός είχε ήδη υποστεί τη μακροπρόθεσμη χρόνια ρύπανση που προκαλείται από τις δραστηριότητες εξόρυξης μεταλλευμάτων στην περιοχή αυτή.
Η έγκαιρη ανταλλαγή των πληροφοριών και τα προληπτικά μέτρα που έλαβαν οι ρουμανικές, ουγγρικές και γιουγκοσλαβικές αρχές, συμπεριλαμβανομένου του προσωρινού κλεισίματος του φράγματος στη λίμνη του Tisza, μετρίασαν και περιόρισαν τον κίνδυνο και τις επιπτώσεις της διαρροής. Η υδροδότηση των δύο μεγαλύτερων πόλεων κατά μήκος του ποταμού Tisza, του Szolnok (με 120.000 κατοίκους) και του Szeged (με 206.000 κατοίκους) δεν κινδύνευσε, λόγω των άμεσων μέτρων που έλαβαν οι τοπικές αρχές.
Τα χωριά κοντά στον τόπο του ατυχήματος τροφοδοτήθηκαν από εναλλακτικές πηγές ύδρευσης, αλλά δεν ενημερώθηκαν αρκετά έγκαιρα σχετικά με τη διαρροή, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς. Δεν επηρεάστηκε η υδροδότηση με πόσιμο νερό στο κάτω σκέλος του ποταμού, λόγω της χρήσης εναλλακτικών πηγών και φρεατίων σε μεγάλο βάθος. Κατά συνέπεια, οι άμεσοι κίνδυνοι από αυτή την πηγή διαρροής για την ανθρώπινη υγεία φαίνεται να ήταν ελάχιστοι. Όμως, είναι πιθανόν να υπάρξουν χρόνιες επιπτώσεις για την υγεία, εξ αιτίας της μακροπρόθεσμης ρύπανσης από τα βαρέα μέταλλα.
Η διαρροή έπληξε μια περιοχή, η οποία έχει ήδη μολυνθεί από τα βαρέα μέταλλα. Αυτό οφείλεται στη μακραίωνη παράδοση των διαδικασιών εξόρυξης ορυκτών και επεξεργασίας μετάλλων. Τα μέρη στο άνω τμήμα των ποταμών που παρέμειναν ανεπηρέαστα από αυτή την ειδικότερη διαρροή ενεφάνιζαν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε ορισμένα βαρέα μέταλλα. Το ατύχημα συνέβη λοιπόν σε μια περιοχή που αριθμεί ορισμένες μονάδες, οι οποίες συντηρούνται και λειτουργούν ανεπαρκώς και δεξαμενές διαχωρισμού που περιέχουν ενώσεις κυανίου και/ή βαρέα μέταλλα, πολλές από τις οποίες εμφανίζουν συνεχείς διαρροές. Είναι πιθανόν η ρύπανση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων, καθώς και των εδαφών, εξ αιτίας της συνεχιζόμενης διαρροής ή της επέλευσης σοβαρότατων ατυχημάτων να συντελεσθεί και να επανεμφανιστεί.
3. Άμεσες δραστηριότητες ανάληψης έμπρακτων συνοδευτικών μέτρων
Έπειτα από τη προκαταρκτική εξέταση των συνεπειών που είχε το ατύχημα στην περιοχή της «Baia Mare» κρίθηκε αναγκαία η λήψη των εξής μέτρων, προς αντιμετώπιση του συνεχιζόμενου κινδύνου ρύπανσης από τις δραστηριότητες εξόρυξης μεταλλευμάτων:
-Της συγκρότησης μιας διεθνούς επιτελικής ομάδας, υπό την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
-Της παροχής άμεσης τεχνικής βοήθειας στις ουγγρικές και στις ρουμανικές αρχές
-Της αξιολόγησης των αναγκών χορήγησης χρηματοοικονομικής υποστήριξης, με βάση την εκτίμηση των ζημιών και τη σκιαγράφηση των έργων αποκατάστασης
-Της ενίσχυσης του δυναμικού προστασίας των πολιτών της ΕΕ
-Της επέκτασης της εκπονούμενης μελέτης της Επιτροπής για τα ζέοντα περιβαλλοντικά προβλήματα της βιομηχανίας εξόρυξης μεταλλευμάτων, για να συμπεριληφθούν και οι υποψήφιες χώρες
-Της επανεξέτασης και της πιθανής αναπροσαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ
-Της επιτάχυνσης των διεργασιών προπαρασκευής της νομοθεσίας για την περιβαλλοντική ευθύνη.
Η Επιτροπή βρίσκεται εξάλλου σήμερα στη φάση της συλλογής πληροφοριών από τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και από τις χώρες που είναι υποψήφιες να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με τον αριθμό, την τοποθεσία και το δυναμικό την εγκαταστάσεων που προβαίνουν στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων των θειούχων ενώσεων και στην επεξεργασία των ορυκτών που περιέχουν χρυσό, χρησιμοποιώντας στη διαδικασία αυτή τις κυανιούχες ενώσεις. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι να διερευνηθεί κατά πόσο οι δεξαμενές υποδοχής απορριμμάτων που χρησιμοποιούνται στις εγκαταστάσεις αυτές διαχειρίζονται με τον ορθό τρόπο ή εάν προκαλούν περιβαλλοντικούς κινδύνους, μέσω της χρόνιας ρύπανσης και/ή με την ύπαρξη υψηλού κινδύνου αποτυχίας των μέτρων.
3.1. Η επιτελική μονάδα «Baia Mare»
Επικεφαλής της επιτελικής αυτής ομάδας είναι ο εκπρόσωπος που διορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα έξι μέλη της είναι υπάλληλοι ανωτάτου επιπέδου της Επιτροπής της ΕΕ και διεθνών, περιφερειακών και εθνικών οργανισμών προστασίας του περιβάλλοντος. Η γραμματεία της επιτελικής ομάδας είναι στη Βιέννη, στα γραφεία της επιτροπής προστασίας του ποταμού Δούναβη.
Η επιτελική ομάδα είναι επιφορτισμένη με την αποστολή να διακριβώσει τί ακριβώς έγινε, να εκτιμήσει τις ζημίες και να προτείνει τη λήψη μέτρων προς αποκατάσταση των αρνητικών επιπτώσεων. Η επιτροπή θα προτείνει επίσης τη λήψη μέτρων για να ενημερωθεί πλήρως το κοινό σχετικά με την κατάσταση αυτή. Για να αποτραπεί κάθε άλλο παρόμοιο ατύχημα στο μέλλον, η επιτελική ομάδα θα εντοπίσει τα πιθανά ζέοντα σημεία στη λεκάνη του ποταμού Δούναβη και θα υποβάλει αντίστοιχες συστάσεις για τον περιορισμό των κινδύνων.
Η πρώτη συνεδρίαση της επιτελικής ομάδας έγινε το Μάρτιο 2000 στις Βρυξέλλες, στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κατά τη συνεδρίαση αυτή, η επιτελική ομάδα συμφώνησε σχετικά με τις πρακτικές επιπτώσεις που συνεπάγεται η εντολή της:
-Να διαπιστώσει τί πραγματικά συνέβη και να αναγνωρίσει τα αίτια των διαρροών, με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια.
-Να αξιολογήσει τις ζημίες και να προτείνει τη λήψη μέτρων προς αποκατάσταση των αρνητικών επιπτώσεων. Η επιτελική ομάδα θα υιοθετήσει τη μακροπρόθεσμη άποψη σχετικά με τα αναγκαία μέτρα που πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή προς αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας των θιγόμενων περιοχών. Δεν της επιτρέπεται να εμπλακεί σε οποιαδήποτε διαδικασία εξέτασης του ενδεχόμενου καταβολής «αποζημιώσεων», υπό τη μορφή αυτή.
-Να μεριμνήσει για την ενημέρωση του κοινού, ακολουθώντας τη διττή διαδικασία επικοινωνίας, μέσω της συνεργασίας με τις καθιερωμένες και αναγνωρισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ).
-Να εντοπίσει οποιαδήποτε άλλα «ζέοντα προβλήματα» που αντιμετωπίζουν οι βιομηχανίες μεταλλευμάτων και εξόρυξης.
-Να κάνει υποδείξεις για τον περιορισμό των περαιτέρω κινδύνων και, στην περίπτωση που αυτό κρίνεται αναγκαίο, να διατυπώσει συστάσεις κατά πόσο (κατά τη γνώμη των μελών της επιτελικής ομάδας) το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο είναι επαρκές.
Η έκθεση των ΠΠΗΕ/ΥΗΕΣΑΥ (UNEP)/(OCHA), στην οποία παρατίθενται τα πορίσματα των επιτόπιων εξετάσεων εξετάσθηκε από την επιτελική ομάδα, κατά τη δεύτερη συνεδρίασή της η οποία πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο 2000. Η επιτελική ομάδα πραγματοποίησε μέχρι σήμερα έξι συνεδριάσεις.
Ανταποκρινόμενη σε ένα μέρος της εντολής της, η επιτελική ομάδα δημοσίευσε τον Αναλυτικό κατάλογο των χώρων υψηλού κινδύνου στους βιομηχανικούς κλάδους της εξόρυξης μεταλλευμάτων, των εξορυκτικών εργασιών και της επεξεργασίας κοιτασμάτων στη λεκάνη του ποταμού Tizsa (http://europa.eu.int/comm/environment/enlarg/home.htm).
Η τελική έκθεση της επιτελικής ομάδας θα δοθεί στο κοινό στα τέλη του 2000. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία εξόρυξης μεταλλευμάτων προσφέρθηκε να βοηθήσει την επιτελική ομάδα.
3.2. Η έκθεση της ΠΠΗΕ/ΥΗΕΣΑΥ (UNEP)/(OCHA) σχετικά με τη διαρροή κυανιούχων ενώσεων στη Baia Mare/Ρουμανία
Έπειτα από τα αιτήματα που υπέβαλαν οι κυβερνήσεις της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (ΟΔΓ) και συνεπεία των διαβουλεύσεων που πραγματοποιήθηκαν με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθώς και με την Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τον συντονισμό των ανθρωπιστικών υποθέσεων (ΥΗΕΣΑΥ) (OCHA), τον εκτελεστικό διευθυντή του προγράμματος για το περιβάλλον των Ηνωμένων Εθνών (ΠΠΗΕ) (UNEP) στις 18 Φεβρουαρίου του 2000 ανακοινώθηκε ότι θα στελλόταν μια ομάδα διεθνών εμπειρογνωμόνων στην πληγείσα περιοχή, με εντολή να διεξαγάγει επιστημονικές αναλύσεις για τις περιβαλλοντικές ζημίες που προκλήθηκαν από τις διαρροές.
Η αποστολή αυτή αποτέλεσε κοινό έργο των ΠΠΗΕ και ΥΗΕΣΑΥ, την οργανωτική ευθύνη του οποίου είχε η μικτή περιβαλλοντική μονάδα των ΠΠΗΕ/ΥΗΕΣΑΥ με επικεφαλής τον διευθυντή της περιφερειακής υπηρεσίας του ΠΠΗΕ για την Ευρώπη. Τα βασικά καθήκοντα που της ανατέθηκαν συμπεριλάμβαναν την ανεξάρτητη, αλλά και επιστημονική περιγραφή της διαρροής, της κατάστασης και των περιστατικών που την προκάλεσαν, την περισυλλογή και επανεξέταση των στοιχείων σε συνάρτηση με τη διαρροή και των περιβαλλοντικών της επιπτώσεων και την προετοιμασία των συστάσεων που θα υποβάλλονταν για τη λήψη μέτρων και την προληπτική αντιμετώπιση των περιστατικών στο μέλλον.
Η αποστολή αυτή αποτέλεσε χρήσιμο παράδειγμα για τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων οργανισμών και το ταχύρυθμο έργο της αξιολόγησης με τη συμμετοχή πολυάριθμων εμπλεκόμενων επιστημονικών κλάδων. Η αποστολή ήταν περιορισμένη στο εύρος, το πεδίο εφαρμογής και τη χρονική περίοδο εκτέλεσής της, με αποτέλεσμα να μην έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να δώσει την πλήρη επισκόπηση της κατεπείγουσας κατάστασης και των επιπτώσεών της. Εκείνο που κατά κύριο λόγο αντιπροσώπευε, ήταν η περιβαλλοντική συμβολή στο έργο των διεθνών ερευνών και της επανεξέτασης, μεταξύ άλλων, από την επιτελική ομάδα για τη Baia Mare.
Η αποστολή αυτή που διήρκησε από τις 23 Φεβρουαρίου έως τις 6 Μαρτίου 2000, συνδύασε τα καθήκοντα της δειγματοληψίας, των αναλύσεων, της πραγματοποίησης συνεντεύξεων με τους αρμόδιους εθνικούς και τοπικούς εμπειρογνώμονες, αλλά και της διεξαγωγής των διαβουλεύσεων με τις εθνικές αρχές, το θιγόμενο πληθυσμό και τις τοπικές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ).
Μέσα σε βραχύτατο χρονικό διάστημα επελέγησαν εμπειρογνώμονες από επτά χώρες (την Αυστρία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Φινλανδία, τη Γερμανία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία και την Ελβετία) με αποστολή να ταξιδεύσουν στις πληγείσες περιοχές. Το φάσμα των ειδικών προσόντων των εμπειρογνωμόνων που συμμετείχαν στην ομάδα κάλυπτε τους τομείς της χημείας, της οικο-τοξικολογίας, της βιολογίας, των μηχανολογικών εφαρμογών παραγωγής και των έργων φραγμάτων πολιτικού μηχανικού.
Τα μέλη της ομάδας συναντήθηκαν στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας και στη συνέχεια ταξίδευσαν στην τοποθεσία όπου προκλήθηκε το ρήγμα στη Baia Mare, πριν διασχίσουν τα σύνορα και περάσουν στην Ουγγαρία, ακολουθώντας τον ρου του συστήματος των ποταμών μέχρι τα σύνορα της ΟΔΓ. Τέλος, συγκεντρώθηκαν δείγματα κατά μήκος του Δούναβη στην ΟΔΓ. Το έργο της αποστολής διαχωρίστηκε σε επτά καίριους τομείς ερευνών:
-Το έργο της κατασκευής του φράγματος και τις μεθόδους διαχείρισης, για να γίνει κατανοητό πώς επήλθε το ρήγμα
-Τα συστήματα σχεδιασμού για την αντιμετώπιση κατεπειγόντων περιστατικών και την έγκαιρη προειδοποίηση
-Τις επιπτώσεις στα θέματα της ύδρευσης με πόσιμο νερό για εκείνους τους δήμους και κοινότητες, οι οποίοι ενδέχεται να επηρεαστούν από τη μόλυνση των πηγών των υπογείων υδάτων και του κοινόχρηστου συστήματος τροφοδοσίας με πόσιμο νερό
-Την ποιότητα των επιφανειακών υδάτων, τομέα που συμπεριλαμβάνει τις χημικές, βιολογικές και οικο-τοξικολογικές επιπτώσεις
-Τις επιπτώσεις για τα ιζήματα και το έδαφος, ιδίως μάλιστα σε συνάρτηση με την έκλυση βαρέων μετάλλων
-Τις μεθόδους περισυλλογής των δειγμάτων και πραγματοποίησης των αναλύσεων που εφάρμοσαν οι διάφορες τοπικές και εθνικές αρχές, με στόχο την εξέταση των πιθανών αντιφατικών αποκλίσεων κατά τη μέτρηση της μόλυνσης
-Τη διεξαγωγή συνεντεύξεων και την πραγματοποίηση επαφών με τις τοπικές αρχές, τις ΜΚΟ και τους εκπροσώπους του πληθυσμού, για να εκτιμηθούν οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, καθώς και οι επιπτώσεις των διαρροών.
Η έκθεση της αποστολής αξιολόγησης των ΠΠΗΕ/ΥΗΕΣΑΥ δημοσιεύθηκε στα τέλη Μαρτίου 2000 και μπορεί να μεταγραφεί από την ιστοθέση: http://www.natural-resources.org/environment/BaiaMare/index.htm).
4. Το ατύχημα της «Baia Mare» από τεχνική άποψη – Περιγραφή του έργου και άντληση διδαγμάτων
Στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνεται η περιγραφή της εταιρείας και του έργου. Χωρίς να προδικαστούν τα πορίσματα της επιτελικής ομάδας για τη Baia Mare, εντοπίζονται οι πιθανότεροι λόγοι που οδήγησαν στη διαρροή των κυανιούχων ενώσεων καθώς και τα πιθανά διδάγματα που είναι δυνατόν να αντληθούν από το ατύχημα.
4.1.1. Περιγραφή της εταιρείας
Η εταιρεία που εκμεταλλευόταν την μονάδα επεξεργασίας των εξαντλημένων απορριμμάτων των εργασιών εξόρυξης μεταλλευμάτων στην τοποθεσία της Baia Mare, στη Ρουμανία, φέρει την ονομασία Aurul S.A. Πρόκειται για ανώνυμη εταιρεία, η οποία είναι κατά κύριο λόγο ιδιοκτησία της Esmeralda Exploration Limited της Αυστραλίας (σε ποσοστό 50%) και της εταιρείας Remin (κρατικής ρουμανικής ιδιοκτησίας) (σε ποσοστό 44.8%). Η Esmeralda είναι εταιρεία μικρού μεγέθους η οποία τη στιγμή αυτή ασκεί τις δραστηριότητές της μόνο σε αυτή τη μονάδα της Baia Mare. Έπειτα από το ατύχημα, η Esmeralda τέθηκε από το καθεστώς της αναγκαστικής διαχείρισης.
4.1.2. Περιγραφή του έργου
Η παλαιότερη παραγωγή κοιτασμάτων μετάλλου στην περιοχή της Baia Mare από την εταιρεία Remin είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη τεράστιων ποσοτήτων απορριμμάτων με χαμηλή περιεκτικότητα σε χρυσό και άργυρο. Τα φράγματα αυτά περιορίζουν την περαιτέρω αστική ανάπτυξη της πόλης και αποτελούν επίσης την αιτία της πρόκλησης σοβαρών περιβαλλοντικών προβλημάτων. Οι σωροί των απορριμμάτων βρίσκονταν στο κέντρο της πόλης και ρύπαιναν τόσο τα επιφανειακά, όσο και τα υπόγεια ύδατα, ενώ προκαλούσαν επίσης τη δημιουργία χαμηλών σύννεφων σκόνης – ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Το έργο δημιουργήθηκε, ως εκ τούτου, με σκοπό τον καθαρισμό των χώρων, με τη δημοσίευση της σχετικής διεθνούς προκήρυξης προς υποβολή προσφορών.
Προορισμός του «Σχεδίου επανεπεξεργασίας των απορριμμάτων της Baia Mare» ήταν η επεξεργασία 2.500.000 τόνων/έτος από τους σωρούς των απορριμμάτων που είχαν απομείνει από τις εξορυκτικές δραστηριότητες κατά το παρελθόν. Για να είναι διαθέσιμες οι ποσότητες αυτές για τη διαδικασία έκπλυσης του χρυσού, οι σωροί ραντίζονταν με πίδακες νερού, ούτως ώστε ο υδαρής γεωπολτός να μπορεί να διοχετεύεται με αντλίες σε ένα συμπυκνωτή. Από εκεί, ο υδαρής γεωπολτός διοχετευόταν στην εγκατάσταση σύνθλιψης με τριβείς, κυρίως για να λειαίνεται η επιφάνεια, κατά τρόπο ώστε η κυανίωση να είναι αποτελεσματικότερη. Το λεπτό στρώμα του γεωπολτού από το κοίτασμα και το νερό εισερχόταν κατόπιν στην αποκαλούμενη μονάδα ενανθρακωμένου πολτού (Carbon-in-Pulp (CIP)).
Τα κατάλοιπα από τη διαδικασία CIP διοχετεύονταν με αντλίες από τη μονάδα στη δεξαμενή υποδοχής των λυμάτων που βρίσκεται 7 χιλιόμετρα περίπου νοτίως της τοποθεσίας Baia Mare στην περιοχή του χωριού Sasar. Πριν ξεκινήσει η διαδικασία της εκμετάλλευσης, κατασκευάστηκε μια νέα δεξαμενή υποδοχής απορριμμάτων έκτασης 96 εκταρίων με την ανύψωση φραγμάτων από επιχωματώσεις ο πυθμένας των οποίων περιβαλλόταν από προστατευτική στεγανή μεμβράνη. Η κατασκευή απαρτιζόταν από το εσωτερικό ανάχωμα και από ένα εξωτερικό ανάχωμα, μικρότερου ύψους. Προορισμός του εξωτερικού αναχώματος δεν ήταν η περισυλλογή του νερού των διαρροών, αλλά πολύ περισσότερο η περισυλλογή των διασταλαζόντων αποπλυμάτων και του νερού της βροχής που εκβράζονταν από το εσωτερικό ανάχωμα.
Ευθύς μόλις άρχισαν οι εργασίες λειτουργίας, το χονδρόκοκκο σκέλος των απορριμμάτων χρησιμοποιήθηκε για να συνεχιστεί η κατασκευή του φράγματος. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιήθηκε μια σειρά διατάξεων φυγοκεντρισμού του νερού, παραταγμένη κατά μήκος της κορυφής του φράγματος των απορριμμάτων. Το λεπτόκοκκο μέρος των απορριμμάτων, μαζί με το νερό που είχε χρησιμοποιηθεί διοχετεύονταν στη δεξαμενή υποδοχής των λυμάτων κάτω από το φράγμα. Μόλις είχε συντελεστεί η καθίζηση του υδαρούς γεωπολτού στον πυθμένα, το νερό της μετάγγισης ανακυκλωνόταν και διοχετευόταν εκ νέου στη διαδικασία της έκπλυσης, με στόχο την ελαχιστοποίηση της συνολικής χρήσης κυανιούχων ενώσεων στη διαδικασία.
>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>
Γραφική παράσταση 1. Εγκάρσια διατομή της δεξαμενής υποδοχής απορριμμάτων (Freeboard: Ελεύθερο ύψος στάθμης ; Beach: Ακτή)
Συνοψίζοντας, η δεξαμενή υποδοχής απορριμμάτων επιτελούσε, από ορισμένες απόψεις, παρόμοιο ρόλο με το σωρό των μεταλλευμάτων ή τη χωματερή, όπου απορρίπτεται το κονιοποιημένο μετάλλευμα. Μόλις η δεξαμενή υποδοχής των απορριμμάτων είχε φτάσει στο τελικό της σχήμα και όγκο, το απομένον νερό θα απομακρυνόταν με άντληση ή θα εξατμιζόταν.
4.1.3. Συνθήκες διαρροής
Υπό την επίδραση των ακραίων καιρικών συνθηκών (πάγος και χιόνι κάλυπταν τη δεξαμενή των απορριμμάτων, μεγάλο ύψος βροχοπτώσεων – 36 l/m2), τα απορρίμματα που είχαν εναποτεθεί στο εσωτερικό ανάχωμα διαποτίστηκαν από το νερό. Η σταθερότητά τους επηρεάστηκε, πράγμα που προκάλεσε την επιτόπια μετακίνησή τους και είχε ως συνέπεια την πρόκληση ρήγματος περίπου 23 m. Το νερό που διοχετεύθηκε από το ρήγμα πλημμύρισε την περιοχή μεταξύ των δύο αναχωμάτων και διέφυγε με υπερεκχείλιση του εξωτερικού αναχώματος.
4.1.4. Άντληση διδαγμάτων από το ατύχημα
Εκείνο που οφείλει να σημειωθεί είναι ότι η χρήση των κυανιούχων ενώσεων αποτελεί τη στιγμή αυτή την προτιμώμενη μέθοδο τόσο για περιβαλλοντικούς, όσο και για οικονομικούς λόγους, για την επεξεργασία χρυσοφόρων κοιτασμάτων και αποτελεί κοινή πρακτική που εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο. Ο σχεδιασμός και η διαχείριση των δεξαμενών υποδοχής απορριμμάτων, είτε τελεί σε σχέση με τις δραστηριότητες εξόρυξης χρυσού, είτε με άλλες εξορυκτικές δραστηριότητες, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες που επικρατούν στο συγκεκριμένο ειδικό χώρο. Ο χώρος αυτός ενδέχεται να συμπεριλαμβάνει τα γήπεδα, καθώς και ορυκτολογικά στρώματα στα οποία είναι δυνατόν να κατασκευαστεί η δεξαμενή υποδοχής των απορριμμάτων, τον τύπο των αποβλήτων και τις κλιματικές συνθήκες.
Η εταιρεία Aurul S.A. ανακύκλωνε το νερό που εμπεριέχει τις κυανιούχες ενώσεις σε ένα «κλειστό κύκλο παραγωγής». Η Aurul S.A. αποφάσισε να προτιμήσει την επιλογή του «κλειστού κύκλου παραγωγής», για να εξοικονομήσει το κόστος των χημικών ουσιών εξουδετέρωσης και των κυανιούχων ενώσεων. Συνεπεία αυτού, η δεξαμενή υποδοχής απορριμμάτων συνιστά κίνδυνο, στο βαθμό που εξακολουθεί να περιέχει κυανιούχες ενώσεις σε υψηλά επίπεδα. Όπως έχουν εκτιμήσει οι ρουμάνοι εμπειρογνώμονες, ποσότητα περίπου 120 τόνων κυανιούχων ενώσεων διέρρευσε στον ποταμό.
Όταν οι δεξαμενές υποδοχής απορριμμάτων λειτουργούν στη φάση έπειτα από την επεξεργασία των χρυσοφόρων κοιτασμάτων μέσω της διαδικασίας της κυανίωσης, οι κυανιούχες ενώσεις είναι δυνατόν να καταστραφούν με την προσθήκη, για παράδειγμα, υποχλωριδικού σοδίου, πριν το νερό αντληθεί από κοινού με τα κατάλοιπα και διοχετευθεί στη δεξαμενή υποδοχής των απορριμμάτων. Έπειτα από την ιζηματοποίηση των απορριμμάτων, το νερό είτε αποχετεύεται είτε διοχετεύεται και πάλι στη διαδικασία και ανακατεύεται με τις ενώσεις του κυανίου. Το προφανέστερο μέτρο για την αποτροπή ατυχημάτων, στην περίπτωση που η δεξαμενή περιέχει υπέρμετρες ποσότητες νερού, είναι να εξασφαλίζεται ότι το φράγμα έχει σχεδιαστεί σωστά και ότι έχει ανεγερθεί με τα κατάλληλα υλικά, για να είναι σε θέση να αντέξει το προβλέψιμο φορτίο. Η πρόβλεψη της πρόσθετης βοηθητικής συγκράτησης αποτελεί δευτερεύον μέτρο με σκοπό τη μείωση των επιπτώσεων που θα υπάρξουν για το περιβάλλον στην περίπτωση της κατάρρευσης του φράγματος και στις περιπτώσεις που η υγρή μάζα των απορριμμάτων της δεξαμενής είναι περισσότερο επικίνδυνη, όπως για παράδειγμα σε εκείνες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν γίνεται καμία επεξεργασία των κυανιούχων ενώσεων, οι συνέπειες της διαρροής είναι μεγαλύτερες με αποτέλεσμα να δικαιολογείται η λήψη τέτοιων περαιτέρω μέτρων.
Η δημιουργία πρόσθετων δυνατοτήτων εναποθήκευσης μπορεί να επιτευχθεί με την ανέγερση πρόσθετων φραγμάτων, με σκοπό την περισυλλογή του νερού που διαρρέει. Στα άλλα μέτρα συμπεριλαμβάνεται και η δυνατότητα της απόρριψης των πρόσθετων μαζών του νερού από τη δεξαμενή, ούτως ώστε να χαμηλώσει η στάθμη του νερού στη δεξαμενή, στις περιπτώσεις που η στάθμη του νερού ανυψώνεται απότομα, εξ αιτίας του μεγάλου ύψους των βροχοπτώσεων. Εξάλλου, τόσο για τη διαχείριση, όσο και για τη συνεχιζόμενη ενίσχυση των ποσοτήτων στη δεξαμενή υποδοχής απορριμμάτων απαιτείται η καταβολή μεγάλης προσοχής, ιδίως σε ό,τι αφορά την ισορροπία μεταξύ των στερεών ουσιών και του νερού εντός του φράγματος και του τρόπου με τον οποίο η ισορροπία αυτή επηρεάζεται, για παράδειγμα, λόγω του μεγάλου ύψους των βροχοπτώσεων. Η διαχείριση αυτή συνεπάγεται τη στενή παρακολούθηση του μεγέθους της «ακτής» (δηλαδή της περιοχής που εκτείνεται από την κορυφή του εσωτερικού αναχώματος μέχρι τη στάθμη του νερού, βλ. σχετικά στη γραφική παράσταση 1), καθώς και του «ελεύθερου ύψους της στάθμης» (δηλαδή της διαφοράς μεταξύ της κορυφής του φράγματος και του επιπέδου του νερού, βλ. στη γραφική παράσταση 1). Επιπλέον, το ατύχημα αποτελεί επίσης υπενθύμιση για το γεγονός ότι κατά το σχεδιασμό και τη διαχείριση των δεξαμενών υποδοχής απορριμμάτων πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι χειρότερες προβλέψιμες καιρικές συνθήκες, όπως οι μεγάλες βροχοπτώσεις ή το χιόνι, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζεται η λειτουργία της δεξαμενής από τις θερμοκρασίες υπό το μηδέν. Οι προτάσεις αυτές μας δίνουν μια ιδέα το τί μπορούσε να είχε γίνει κατά το σχεδιασμό και την λειτουργία της δεξαμενής υποδοχής των απορριμμάτων για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου επέλευσης ενός ατυχήματος.
Τέλος, ένα νευραλγικό ζήτημα που τονίσθηκε από το ατύχημα ήταν και η επιρροή που ασκούν οι αναποτελεσματικές διαδικασίες χορήγησης των σχετικών αδειών και της επιβολής των ρυθμίσεων καθώς και των δυνατοτήτων δημιουργίας των περιστάσεων υπό τις οποίες υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουν ανεγερθεί φράγματα που εμφανίζουν λάθη σχεδιασμού και να τους έχει δοθεί η άδεια λειτουργίας. Σύμφωνα με την έκθεση ΠΠΗΕ/ΥΗΕΣΑΥ, στη μονάδα αυτή είχαν χορηγηθεί 22 μεμονωμένες άδειες στους τομείς του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, πριν επιτραπεί η έναρξη λειτουργίας της. Επτά χρόνια χρειάστηκαν, συνολικά, για να εκδοθούν οι αντίστοιχες άδειες. Στη Ρουμανία, εξακολουθεί να αποτελεί και σήμερα πρόβλημα ότι δεν υπάρχει κανένας πραγματικός συνολικός συντονισμός μεταξύ των πολυάριθμων διαφορετικών οργανισμών που συμμετέχουν στη διαδικασία της έκδοσης των αδειών, ενώ εξίσου προβληματικό είναι και το γεγονός ότι μια μόνη οργάνωση είναι σε θέση να προβαίνει σε επίβλεψη του συνολικού φάσματος των ρυθμιστικών και τεχνικών πτυχών. Πράγματι, μεγάλη είναι η ανησυχία ότι και σε άλλες υφιστάμενες εγκαταστάσεις, σε ένα ευρύτατο φάσμα βιομηχανικών κλάδων στις υποψήφιες για προσχώρηση χώρες μπορεί να έχει ασκηθεί με ανεπαρκή τρόπο ο ρυθμιστικός έλεγχος, με αποτέλεσμα οι μονάδες αυτές να αποτελούν τη στιγμή αυτή κίνδυνο από την άποψη του περιβάλλοντος και της υγείας. Συνεπεία αυτού, θα χρειαστεί να εξετασθεί για άλλη μια φορά η ανάγκη βελτίωσης των υφιστάμενων διαδικασιών χορήγησης των αντίστοιχων αδειών και ενίσχυσης, επίσης, των πόρων και του δυναμικού που διαθέτουν οι ενεχόμενοι ρυθμιστικοί φορείς.
5) Μια πτυχιακή εργασία που είναι πολύ μεγάλη για να αναδημοσιεύσουμε εδώ. Διαβάστε ειδικά την ενότητα Η ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, Μέθοδοι ανάκτησης χρυσού, Η μέθοδος της Κυάνωσης εδώ
6) …Ενώ απαγορεύθηκε η εξόρυξη χρυσού στον Καναδά, η καναδική εταιρεία ήλθε να καταστρέψει την Θράκη και το Αιγαίο μας!
13.03.2013 Γράφει ο Γιώργος Λεκάκης